مقدمه :
حق زندگی بنیادی ترین حقوق است، هنوز هرساله 1.2 میلیون نفر بر اساس آمار ارائه شده در سال 2005، درسال 1999، 2.2 میلیون نفر اعم از زن و مرد بوسیلۀ حوادث و بیماریهای ناشی از کار ازحقوق خود محروم میشوند، فوت و آسیبهای ناشی از کارهزینۀ سنگینی رابه دولتها بویژه در کشورهای در حال توسعه که تعداد زیادی از کارگران در مشاعل پرخطر ازقبیل کشاورزی، استخراج معدن …. که برخی از کشورها پرخطرترین صنعت است کارمیکنند تحمیل میکند، پرخطرترین مشاعل میتواند 10 – 100 بار نسبت به شعلهای دیگر خطرناکتر باشند.
در طی این قرن در کشورهای صنعتی ما شاهد کاهش آشکاری درحوادث ناشی از کاربه دلیل پیشرفت در بهبود بخشیدن به سلامت وشرایط فیزیکی و ایمنی محل کارهستیم، دعوت به بهبود بخشیدن به سلامت و شرایط فیزیکی و ایمنی محل کار درسراسر جهان ادامه دارد، کار ایمن در پاسخ به نیازهای زیر مطرح شده است:
الف – اطلاع رسانی درزمینه های حوادث، آسیب، بیماریهای ناشی از کار
ب – ترویج وحمایت از همۀ کارگران درانطباق با استانداردهای بین المللی کار
ج – بالا بردن کشورهای صنعتی و کشورهای عضو I.L.O در پیشگیری موثر و سیاستها و برنامه های حفاظتی
در کشور ما اگرچه به ظاهر رشته های مختلف ایمنی و بهداشت و محیط زیست به صورت آکادمیک وجود دارد اما درعمل آنقدر که به کمیت قضیه بها داده میشود به کیفیت نپرداخته ایم تکنیکی که دراین پروژه معرفی شده است با وجود اینکه بسیار ساده است وهرکس در هرسطحی میتواند به فراخوان معلوماتش از آن بهره بگیرد اما یکی از ارکان مهمترین استانداردهای مدیریت ایمنی و بهداشت بشمار میرود و خصوصاً با مطرح شدن OHSAS18001 و وجود استانداردهایی چون BS 8800، جایگاه ویژه ای پیدا کرده ومجری آن قطعاً کسی نخواهد بود جز فارغ التحصیلان رشته های ایمنی و بهداشت صنعتی.
به امید روزی که با فراگیری و به کاربستن تکنیکهای روز دنیا در ایمنی و بهداشت، چهرۀ این رشته دگرگون گردد و جایگاه و مقام واقعی خود را درعرصۀ علم و صنعت کشور پیدا نماید.
علی رغم اینکه برخی سازمان ها یا افراد مسئول بر این باورندکه دریافت گواهینامۀ این سیستم، به معنای پایان راه و رسیدن به وضعیت آرمانی در زمینۀ ایمنی و بهداشت حرفه ای است، اما این توهم بزرگ که ناشی از عدم درک این استاندارد است، از ارزشها و قابلیتهای سودمند این استاندارد نمی کاهد. ب
در داخل کشور چندین کار تحقیقاتی در اجرای روشهای مختلف شناسایی خطر نظیر این موارد انجام شده است: آقای حمید رضا پارسا منش در سال 1378 یک مورد آنالیز درخت خطا در پتروشیمی اراک انجام داده است، درسال 1379 خانم سراجی اصل یک مورد ممیزی ایمنی در شرکت شهاب اجرانموده است، درسال 81-80 یک مورد آنالیز مشاغل به روش J.S.A توسط آقای رضا نجفی در صنایع یخچال سازی انجام شده است، درسال 83 هم یک مورد آنالیز ایمنی شغلی توسط آقای بابایی در پالایشگاه تهران انجام شده است، اما درکشورهای صنعتی با توجه به قدرت تکنیک تقریباً صنعتی نیست که این روش را پیاده نکرده باشد که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره نمود : صنایع فولاد و راه آهن امریکا در دهۀ 1930 این تکنیک را پیاده نمودند، شرکت LATA در امریکا به طور تخصصی و صرفاً با انجام J.S.A به روشهای مختلف، کار میکند……
البته از آنجائی که بیشتر مشاغل و آنالیزشان کاربردی است تا تحقیقاتی، لذا موارد انجام آن در کشورهای صنعتی بیشمارند و واقعاً امکان دسترسی به تمامی آنها موجود نیست.
هدف :
عبارت است از ارزیابی ریسک و آنالیز مخاطرات شغلی و بررسی وضعیت ایمنی با استفاده از روش آنالیز ایمنی شغلی
مواد و روشها :
آنالیز ایمنی شغلی یکی از روشهای پیشگیری از حادثه و آنالیز خطر است که سابقۀ اجرای آن در کشورهای صنعتی به قبل از 1930 میرسد این روش مهم ترین ابزار مدیریتی موجود است که به حذف خطرات وکاهش جراحت و حوادث محیط کار کمک میکند همچنین با شناسایی خطرها در فرایند تولید بهره وری و راندمان افزایش می یابد ازاین J.S.A های تکمیل شده میتوان جهت باز آموزی کارگران و آموزش کارگران جدید و بررسی علل حوادث اتفاق افتاده استفاده شود.
از لحاظ تخصصی و پرسنلی، مالی، تجهیزات این روش تقریباً قابل اجرا بوده است و امکان حل مشکلات بروز حوادث در انجام این پروزه تقریباً ممکن است، موضوع بررسی ایمنی یک موضوع ساده و عملی و قابل اجرا در مدت زمان تقریباً کوتاهی است، به دلیل اینکه دریافت گواهینامه های معتبر مثل ISO ها و OHSAS ها امروزه یک موضوع مهم در ایمنی صنایع و اعتبار آنها میباشد و تاثیر به سزایی در کاهش ریسکها و خطرات شغلی دارد، از لحاظ اولویت و نیاز احساس شده لزوم اجرای آن مفید حس میشود، این پروژه به دلیل اینکه از لحاظ هزینۀ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است ونیاز به منابع مالی کمی دارد انتخاب شده است، اجرای این روش با حداقل تجهیزات و تنها با مطالعۀ دقیق و براساس توانایی افراد انجام دهنده صورت میکیرد و در نهایت فارغ از هر گونه عدد و رقم و با زبانی ساده و اگر چه فنی و تخصصی کلیۀ افراد، مدیران و کارگران را به فراخور اطلاعاتشان بهره مند می سازد وبا در نظر گرفتن همین موارد است که اجرا و پیاده سازی این روش در هر صنعت وشغلی توصیه می شود.
دراین تحقیق که توسط روش مشاهده و پر نمودن چک لیست انجام میگیرد، عواملی در نتایج حاصل از تحقیق موثر میباشد که میتوان این موارد را بیان نمود: عدم آگاهی کافی از موضوعات تخصصی در ایمنی در صنعت توسط فرد بررسی کننده و همچنین بررسی شونده یکی از متغیرهای کیفی مداخله گر میباشد که تاثیر بسزایی در پاسخ به سوالات مربوطه گذاشته و ممکن است تا حدی آن را تغییر دهد، امکان عدم ارائه پاسخهای دقیق و صحیح در فعالیتها و مشارکتهای بخشهای مختلف از جمله تولید، …… میتواند در کیفیت پاسخها اثر داشته باشد، همچنین عدم همکاری متقابل بین طرفین هم میتواند روند کار رابا مشکل مواجه سازد.
در این پروژه10 شغل با توجه به نحوۀ انجام کارو حوادث رخ داده شده انتخاب و آنالیز شد، همچنین برای 286 شغل اعم از اداری، تولید، پشتیبانی، …. کاربرگ ارزیابی ریسک در 24Sheet درورق A3 تهیه و توسط دستگاههای موجود میزان مواجه افراد در برابر مخاطراتی چون صدا، روشنایی، پرتوها، میدان مغناطیسی، شرایط جوی ….. اندازه گیری و پایش انجام ونتایج وراهکارهای اصلاحی ارائه و ثبت گردید.
همچنین این روش دارای فوایدی است ازجمله: شناخت و تعیین خطرات بالقوه وبالفعل موجود درشرکت، تعیین نقاط پر خطرو بحرانی که دارای پتانسیل خطر میباشند، مشارکت کارگردر ایمنی، کاهش غیبت از کار، نگرشهای مثبت درمورد ایمنی، افزایش ارتباط موثر کارکنان با ایمنی و……
نتایج :
– شناسایی خطرات مختلف در بخشها و پروسه های مختلف کاری
– تدوین روشهای کاری ایمن برای مشاغل
– مشخص کردن علت یا عوامل حادثه بعد از رخ دادن آن
– افزایش ارتباط بین مدیریت و کارکنان با نکیه بر جنبه های ایمنی و بهداشتی
– افزایش کارایی واثربخشی با مشخص نمودن روشهای کاری غلط و فعالیتهای غیر ضروری
– فراهم آوردن زمینۀ افزایش بهره وری ازطریق حذف یا کاهش پتانسیل صدمه رسانی و هزینه های حوادث در هر شغل
– بازنگری روشهای کاری و تشخیص خطرات پوشش نشدۀ آن
– بازنگری در پروسه های تغییر نیافته، مشاغلی که بعد توسعه یافتگی شرکت بوجود آمده اند
– پیاده سازی روش فوق با هدف بستر سازی مناسب جهت استقرار نظام مدیریتی ایمنی و بهداشت حرفه ای
بحث و نتیجه گیری :
در ابتدای فرایند آنالیز ایمنی درشرکت لیستی از مشاغل و فعالیتهای موجود تهیه که دربحث روش انتخاب شغل در پروژه آمده است مشخص و با استفاده از چک لیست شناسایی خطرات این جداول آماده وکامل شدند لازم به ذکر است که درستون 3 جدول اقدامات کنترلی و راههای حذف خطر برای هرشغل آمده است. نتایجی که درکل میتوان از این پروزه بدست آورد :
– پروسه کاری ایمن برای هرشغل تعریف شده
– مشارکت کارگر در ایمنی انجام شغل و نیز دربرقراری محیط کار ایمن
– پروسه های کاری موجود و خطرات وبیماریهای ناشی از آن
– ناظران و مسئولان ایمنی با استفاده از این آنالیزها، کار و موارد ایمنی آن را بهتر مورد بازرسی قرار میدهند
– مورد مهم تعیین نیازهای آموزشی ایمنی کارکنان، فرد خطرات محیط کار رابه خوبی شناخته و روش ایمن را میداند
– حفاظها و وسایل P.P.E مورد نیاز برای هر شغل پیشنهاد می شود
– و یک نتیجۀ مهم، زمینه سازی در جهت ایجاد یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت صنعتی میباشد
واژگان کلیدی : ایمنی– خطر- حادثه- شناسایی ریسک – آنالیز وارزیابی ریسک
ایمنی: به معنی میزان دوری از خطروکمیتی نسبی است
خطر: شرایطی که دارای پتانسیل صدمه رساندن به کارکنان، خسارت به وسایل و تجهیزات، ماشین آلاتT محیط را داشته باشد
حادثه: رویدادی است برنامه ریزی نشده
شناسایی ریسک: ازمراحل مدیریت ریسک، تعیین کلیۀ شرایطی که دارای پتانسیل ایجاد آسیب، حوادث، و خطرات هستند
آنالیز وارزیابی ریسک: پتانسیل آسیب رسانی ریسک ها را با استفاده از روشهای کمی و کیفی تعیین و آنها را میتوان ازنظر مدت زمان خطر، احتمال وقوع حوادث شدت صدمات و خسارتهای حاصل طبقه بندی کرد.
نويسنده : مهندس جواد برازنده
