ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته

فصل اول – اهداف

ماده 1 – اجرای این ضوابط در جهت دستیابی به اهداف زیر است

الف- حفظ سلامت عمومی و محیط زیست در مقابل اثرات نا مطلوب پسماندهای پزشکی

ب- اطمینان از مدیریت اجرایی مناسب و ظا بطه مند پسماندهای پزشکی .

پ- ایجاد رویه ای مناسب و ظابطه مند برای تولید ، حمل ، نگهداری ، تصفیه ، امحاو دفع پسماندهای پزشکی

فصل دوم – تعاریف

ماده2 – عبارات و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند :

الف- قانون مدیریت پسماندها منظور قانون مدیریت پسماندها – مصوب 1382 – می باشد

ب- سازمان : سازمان حفاظت محیط زیست

پ- وزارت : وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی

ت- پسماندهای پزشکی ویژه : به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستانها ، مراکزبهداشتی درمانی، آزمایشگاههای تشخیص طبی ، و سایر مراکز مشابه که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت ، بیماری زایی ، قابلیت انفجار یا اشتعال ، خورندگی و مشابه آن که به مراقبت ویژه ( مدیریت خاص) نیاز دارند ، گفته می شود .

ث- چهار دسته اصلی پسماند پزشکی

1- پسماند عفونی

2- پسماند تیز و برنده

3- پسمانده شیمیایی و دارویی  

4- پسماند عادی

ج- بی خطر سازی : اقداماتی که ویژگی خطرناک بودن پسماند پزشکی را رفع نماید .

چ- سایر تعاریف منرج در این ضوابط همان تعاریف قانون و آئین نامه اجرایی مدیریت پسماندها خواهد بود .

فصل سوم – حدود و اختیارات

ماده 3 – وزارت ، مسئول نظارت بر اجرای ضوابط و روشهای مصوب می باشد .

ماده 4 – اجرای ضوابط و روشهای مصوب برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که پسماندهای پزشکی را در هر شکلی تولید ، تفکیک ، جداسازی ، جمع آوری ، دریافت ، ذخیره ، حمل ، تصفیه ، دفع و یا مدیریت می نمایند الزامی است .

ماده 5 – مدیریت های اجرایی پسماند موظفند براساس معیارها و ضوابط وزارت ترتیبی اتخاذ نمایند تا سلامت ، بهداشت و ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت آنها تامین و تضمین شود .

ماده 6 – تولید کنندگان پسماند موظفند در جهت کاهش میزان تولید پسماند برنامه عملیاتی داشته باشند .

ماده 7 – کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به تاسیس مرکز درمانی اعم از بیمارستان ، درمانگاه و کلینیک می نمایند ، موظفند برنامه مدیریت اجرایی پسماندواحد یاد شده را به تائید وزارت برساند .

ماده 8 – پسماندهای پزشکی ویژه بر اساس تعریف مندرج در قانون ، تا قبل از زمانی که تبدیل به پسماند عادی شوند ، به عنوان پسماندویژه محسوب میگردند .

فصل چهارم – طبقه بندی پسماندهای پزشکی

ماده 9- طبقه بندی پسماندهای پزشکی به شرح زیر می باشد .

الف- عادی ( شبه خانگی ) 

ب- پسماندهای ناشی از مراقبت های پزشکی ( پسماندهای پزشکی ویژه )   

در جدول پیوست شماره (1) که به مهر(( پیوست تصویب نامه هیئت وزیران  )) تائید شده است ، فهرست شرح تفصیلی این پسماندها ارائه شده است .

فصل پنجم – تفکیک ، بسته بندی و جمع آوری

ماده 10 – کلیه مراکز تولید کننده  پسماندپزشکی آعم از بیمارستانها ، درمانگاهها ، مراکز بهداشت ، آزمایشگاهها ، مراکز تزریق ، رادیولوژی ، دندانپزشکی ها ، فیزیوتراپی ها ، مطب ها و سایر مراکط تولید پسماند پزشکی ) موظفند در مبداتولید پسماندهای عادی و پسماندهای پزشکی ویژه خود را با رعایت موارد زیر جمع آوری ، تفکیک و بسته نمایند .

ماده 11- به منظور مدیریت بهینه پسماند، مراکز تولید کننده پسماندپزشکی ( اعم از بیمارستان ها ، درمانگاه ها ، مراکز بهداشت ، آزمایشگاه ها ، مراکز تزریق ، رادیولوژی ها ، دندانپزشکی ها ، فیزیوتراپی ها ، مطب ها و سایر مراکز تولید پسماند پزشکی ) موظفند اقدامات زیر را انجام دهند .

الف- ترجیح بر استفاده از کالاهایی با تولید پسماند کمتر و غیر خطرناک ( درمورد پسماندهای عادی ( شبه خانگی ) بیمارستانی ، کالاهایی با تولید پسماند قابل بازیافت )

ب- مدیریت و نظارت مناسب بر مصرف

پ جداسازی دقیق پسماند عادی از پزشکی ویژه در مبداء تولید پسماند

ت- ترجیح بر استفاده از محصولات کم خطر تر به جای PVC   استفاده از رنگهای کم خطر تر به جای رنگهای با پایه فلزی

ث- اولویت استفاده از :

1- پاک کننده های زیست تجزیه پذیر

2- مواد شیمیایی ایمن تر

3- استفاده از مواد با پایه آب به جای مواد با پایه حلال

ماده 12- هر واحد باید برنامه عملیاتی مدیریت پسماندپزشکی ویژه خود را تهیه و در صورت مراجعه نمایندگان سازمان با وزارت ارائه دهد .

ماده 13- تولید کنندگان پسماند پزشکی موظفند پسماندهای تولیدی خود را شناسایی و آمار تولید را به تفکیک (( عفونی )) تیزی برنده (( شیمیایی – دارویی )) و عادی به صورت روزانه ثبت نمایند.

ماده 14-تولید کنندگان باید پسماندهای پزشکی ویژه را به منظور اطمینان از حمل ونقل بی خطر ، کاهش حجم پسماندهای پزشکی ، ویژه ، کاهش هزینه های مدیریت پسماندو بهینه سازی و اطمینان از امحاء از جریان پسماندهای عادی مجزا نمایند.

تبصره – تفکیک انواع مختلف پسماندهای پزشکی برحسب چهار دسته اصلی از یکدیگر ضروری است

ماده 15- کلیه پسماندهایی که روش امحای آنها یکسان می باشند نیاز به جداسازی و تفکیک از یکدیگر ندارند

ماده 16 – پسماندهای حاوی فلزات سنگین خطرناک باید به طور جداگانه تفکیک شود

ماده 17- در صورت مخلوط شدن پسماند عادی با یکی از پسماندهای عفونی ، شیمیایی ، رادیو اکتیو و نظایر آن خارج کردن آن ممنوع است .

ماده 18- پسماندهای پزشکی بلا فاصله پس از تولید باید در کیسه ها ، ظروف یا محفظه هایی قرار داده شوند که شرایط مندرج در این بخش را دارا باشند .

تبصره – در صورتی که از روش اتوکلاو برای تصفیه پسماند استفاده می شود لازم است که کیسه پلاستیکی پسماندهای عفونی و Safety Box   قابل اتوکلاو کردن باشد .

ماده 19 – بسته بندی پسماند پزشکی ویژه باید به گونه ای صورت پذیرد که امکان هیچ گونه نشت و سوراخ و پاره شدن را نداشته باشد

تبصره – از آنجایی که بسته های حاوی پسماند ، معمولا" حجم زیادی را اشغال می کنند ، این بسته ها نباید پیش از تصفیه یا دفع فشرده شوند

ماده 20 – اعضا و اندام های قطع شده بدن و جنین مرده طبق احکام شرع جمع آوری و تفکیک می گردد

ماده 21 – پسماندهای تفکیک شده باید در ظروف و کیسه هایی به جدول شماره (1) پیوست شماره ( 3) که به مهر ((پیوست تصویب نامه هیئت وزیران )) تائید شده است نگهداری شوند

ماده 22- کلیه پسماندهای تیز و برنده باید در ظروف ایمن  Safety Box )) جمع آوری و نگهداری شود که این ظروف باید دارای ویژگیهای زیر باشند

الف- به آسانی سوراخ یا پاره نشوند

ب- بتوان به آسانی درب آن را بست و مهر موم نمود

پ- دهانه ظرف باید به اندازه ای باشد که بتوان پسماند را بدون اعمال فشار دست ، در ظروف انداخت و خارج کردن آنها از ظرف ممکن نباشد .

ت- پس از بستن درب از عدم خروج مواد از آن اطمینان حاصل شود

ث- دیوارهای ظرف نفوذ ناپذیر باشد و سیالات نتوانند از آن خارج شوند .

ح- حمل و نقل ظرف آسان و راحت باشد .

ماده 23  - از کیسه های پلاستیکی برای جمع آوری و نگهداری پسماندهای تیز و برنده استفاده نشود .

ماده 24- دستگاه متراکم کننده و فشرده ساز و خرد کننده نبایستی در مورد پسماندهای پزشکی استفاده شود مگر آنکه قبل از استفاده از دستگاه فوق همزمان ضدعفونی و یا بی خطر سازی پسماندها انجام شود .

ماده 25 – کیسه های پلاستیکی حداقل باید دارای ویژگیهای زیر باشند

الف- برای جمع آوری و نگهداری  پسماندهایی غیر از پسماندهای تیز و برنده استفاده شوند .

ب- بیش از دو سوم ظرفیت آنها پر نشوند تا بتوان درب آنها را به خوبی بست

پ- با منگنه و یا روشهای سوراخ کننده دیگر بسته نشوند

ماده 26- ظروف با دیواره های سخت حداقل باید دارای ویژگیهای زیر باشند

الف- در برابر نشت ، ضربه های معمولی و خوردگی مقاوم باشند

ب- باید پس از هر بار استفاده بررسی و کنترل شود تا از تمیز بودن ، سالم بودن و عدم نشت اطمینان حاصل شود

پ- ظروف معیوب نبایستی مورد استفاده مجدد قرار گیرد .  

ماده 27 – مایعات محصولات خونی و سیالات بدن نباید در کیسه های پلاستیکی ریخته و حمل شوند مگر آنکه در ظروف یا کیسه های مخصوص باشند .

ماده 28-جنس ظروف نگهداری پسماند باید باروش تصفیه یا امحا سازگاری داشته باشد همچنین ظروف پلاستیکی باید از پلاستیکهای فاقد ترکیبهای هالوژن ساخته شده باشند .

ماده 29- پسماندهای سیتوتوکسیک باید در ظروف محکم و غیر قابل نشت نگهداری شوند

ماده 30-پسماندهای پزشکی باید پس از جمع آوری در ظروف و کیسه های شرح داده شده شده در جدول شماره (1) پیوست شماره (3) که به مهر (( پیوست تصویب نامه هیئت وزیران )) تایید شده است . برای نگهداری و حمل در داخل سطل با رنگهای مشخص قرار داده شوند این سطلها در صورتیکه قابل استفاده مجدد باشند باید پس از هر بار خالی شدن شسته و ضدعفونی شوند .

تبصره -  جهت رفع آلودگی و گندزدایی از سطلها ، از روشهای زیر استفاده می شود :

الف- شستشو با آب داغ حداقل 83 درجه سانتیگراد ( 180 درجه فارنهایت به مدت حداقل 15 ثانیه .

ب- گندزدایی با مواد شیمیایی زیر به مدت دست کم سه دقیقه

1- محلول هیپوکلریت PPM  500 کلر قابل دسترس

2- محلول فنل PPM   500 عامل فعال

3- محلول ید 100 PPM   ید قابل دسترس

4- محلول آمونیم کواترنری 400 PPM  عامل فعال

5- سایر مواد گندزدایی دارای مجوز با طیف متوسط

ماده 31 – از سطوح شیب دار نباید برای انتقال و جابه جایی پسماندهای عفونی استفاده نمود .

ماده 32- موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است با همکاری وزارت و سایر دستگاههای اجرایی حسب مورد استانداردهای ماده ( 3) قانون و ماده ( 16) آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندهامربوط به پسماندهای پزشکی را ظرف سه ماه تهیه نماید .

ماده 33 – برچسب گذاری باید دارای ویژگیهای زیر باشد :

الف- هیچ کیسه محتوی پسماند نباید بدون داشتن برچسب و تعیین نوع محتوای کیسه از محل تولید خارج شود .

ب- کیسه ها یا ظروف حاوی پسماند باید برچسب گذاری شوند .

پ- برچسب در اثر تماس نباید به آسانی جدا یا پاک شود

ت- برچسب باید از هر طرف قابل مشاهده باشد .

ج – بر روی برچسب باید مشخصات زیر ذکر گردد .

1- نام نشانی و شماره تماس تولید کننده

2- نوع پسماند

3- تاریخ تولید و جمع آوری

4- تاریخ تحویل

5- نوع ماده شیمیایی

6- تاریخ بی خطر سازی

ماده 34- مسئولان حمل و نقل پسماند ، موظفند از تحویل گرفتن پسماندهای فاقد برچسب خودداری نمایند .

ماده 35-وقتی سه چهارم ظروف و کیسه های محتوی پسماند پزشکی ویژه پر شد  باید پس از بستن آنها را جمع آوری نمود .

ماده 36-پسماندهای عفونی و عادی باید همه روزه ( یا درصورت لزوم چند بار در روز ) جمع آوری و به محل تعیین شده برای ذخیره موقت پسماند حمل شوند .

ماده 37- باید جای کیسه ها و ظروف مصرف شده بلافاصله کیسه ها و ظروفی از همان نوع قرارداده شود .

ماده 38- سطل های زباله پس از خارج کردن کیسه پر شده پسماند ، بلافاصله شستشو و گندزدایی شوند .

فصل ششم – نگهداری 

ماده 39- نگهداری پسماندهای پزشکی باید جدا از سایر پسماندهای عادی انجام شود .

ماده 40-محل ذخیره و نگهداری موقت باید در داخل مرکز تولید زباله طراحی شود

ماده 41- جایگاه نگهداری پسماند باید دارای شرایط زیر باشد :

الف- پسماندهای پزشکی باید در محل به دور از تاثیر عوامل جوی نگهداری شوند و وضعیت کلی بسته بندی یا ظرف آنها در برابر شرایط نا مساعد آب و هوایی مثل باران ، برف ، گرما ، تابش خورشید و نظایر آن محافظت شود .

ب- جایگاههای نگهداری پسماندها باید به گونه ای ساخته شوند که نسبت به رطوبت نفوذ ناپذیر بوده و قابلیت نگهداری آسان با شرایط بهداشتی مناسب را فراهم آورد .

پ- جایگاههای نگهداری باید دور از محل خدمت کارکنان ، آشپزخانه ، سیستم تهویه و محل رفت و آمد پرسنل ، بیماران و مراجعان باشد .

ت- ورود و خروج حشرات جوندگان ، پرندگان و .... به محل نگهداری و پسماندهاممکن نباشد .

ث- محل نگهداری پسماند باید دارای تابلو واضح و گویا باشد .

ج- محل نگهداری نباید امکان فساد گندیدن یا تجزیه زیستی پسماند را فراهم کند

چ- انبار داری این پسشماند نباید به شیوه ای باشد که ظروف یا کیسه ها پاره و محتویات آنها در محیط رها شود .

 ح- امکان کنترل دما در انبار نگهداری و نیز نور کافی وجود داشته باشد .

خ- سیستم تهویه مناسب با کنترل خروجی وجود داشته باشد سیستم تهویه آن کنترل شود و جریان هوای طبیعی از آن به بخشهای مجاور وجود نداشته باشد .

د- امکان تمیز کردن و ضدعفونی محل و آلودگی زدایی وجود داشته باشد .

ذ- فضای کافی در اختیار باشد تا از روی هم ریزی پسماند جلوگیری شود .

ر- دارای سقف محکم وسیستم فاضلاب مناسب باشد .

ز- دسترسی و حمل ونقل پسماند آسان باشد .

س- امکان بارگیری با کامیون و وانت و سایر خودروهای باربری وجود داشته باشد

ش- انبار دارای ایمنی مناسب باشد

ص- محل بایستی مجهز به سیستم آب گرم و سرد و کف شوی باشد

ض- چنانچه بی خطر سازی در محل اطاقک نگهداری تولید انجام می شود باید فضای کافی برای استقرار سیستم های مورد نظر در محل نگهداری پسماند فراهم باشد .

ماده 42- محل نگهداری برای واحدهای کوچک می تواند شامل سطلهای دارای سیستم حفاظتی واقع در یک محل امن باشد

ماده 43-محل نگهداری پسماند باید سیستم امنیتی مناسب و مطمئنی داشته و ورود و خروج پسماند با نظارت مسئول مربوطه صورت پذیرد و از ورود افراد غیر مسئول به آن جلوگیری به عمل آید تا امکان قفل کردن فراهم باشد )

ماده 44- بازدید از محل به منظور جلوگیری از نشت یا ایجاد عفونت توسط تولید کننده صورت پذیرد .

ماده 45- در صورت  عدم وجود سیستم سرد کننده ، زمان نگهداری موقت ( فاصله زمانی بین تولید و تصفیه یا امحاء ) نباید از موارد زیرتجاوز کند .

الف- شرایط آب و هوایی معتدل : 72 ساعت در فصل سرد و 48 ساعت در فصل گرم

ب- شرایط آب هوایی گرم : 48 ساعت در فصل سرد و 24 ساعت در فصل گرم

ماده 46 - انواع پسماند های پزشکی ویژه باید جدا از یکدیگر درمحل نگهداری شوند و محل نگهداری هر نوع پسماند باید با علامت مشخصه تعیین شود بخصوص پسماندهای عفونی ، سیتو توکسیک ، شیمیایی ، رادیواکتیو به هیچ وجه در تماس با یکدیگر قرار نگیرند .

فصل هفتم – حمل و نقل

ماده 47-حمل و نقل در واحد تولید کننده پسماند باید به صورت زیر صورت پذیرد :

الف- حمل پسماند در درون مرکز تولید پسماند به صورتی طراحی گردد که با استفاده از چرخ دستی یا گاری برای بارگیری و تخلیه آسان پسماند امکان پذیر باشد .

ب- فاقد لبه های تیز و برنده باشد ، به گونه ای که کیسه ها با ظروف را پاره نکند .

پ- شستشوی آن آسان باشد .

ت- وسایل هر روز نظافت و ضدعفونی شوند .

ث- از چرخ دستی پسماند برای حمل مواد دیگر استفاده نشود و نشت ناپذیر باشد

ج- از سیستم پرتاب برای انتقال زباله به محل نگهداری استفاده نشود .

ماده 48-تعویض وسیله حمل پسماند از انتهای بخش در بیمارستان برای انتقال به محل نگهداری موقت ضروری است .

ماده 49- در واحدهایی که حجم تولید پسماند کم است مانند مطبها می توان از سطل زباله قابل شستشو ، غیر قابل نشت ، مقاوم و مجهز به کیسه های مقاوم برای حمل زباله استفاده شود .

ماده 50 -  تولید کننده پسماند می تواند حمل پسماند به محل امحا را از طریق قرارداد به شرکتهای صالح واگذار نماید نظارت بر حسن انجام کار برعهده تولید کننده منطبق با ماده ( 7) قانون مدیریت پسماندها خواهد بود .

ماده 51-  جابجایی ، حمل و نقل و بارگیری بسته ها و ظروف باید به گونه ای صورت پذیرد که وضعیت بسته بندی و ظروف ثا بت مانده ودچار نشت پارگی ، شکستگی و بیرون ریزی پسماند نشوند .

ماده 52-حمل و نقل فرامرزی پسماند ، تابع قوانین و ضوابط کنوانسیون بازل می باشد .

ماده 53-بارگیری باید باشرایط زیر صورت پذیرد :

الف- واحد امحاکننده از دریافت پسماندهای فاقد برچسب اکیدا"خودداری نماید .

ب- کارگران باید در مراحل مختلف بارگیری و تخلیه مجهز به پوشش مناسب مطابق دستورالعمل ماده (5) قانون مدیریت پسماندها که توسط وزارت تدوین شده و به شرح پیوست شماره ( 1) که به مهر (( پیوست تصویبنامه هیئت وزیران )) تائید شده است باشند .

پ- کیسه ها و ظروف را می توان مستقیما" در خودرو قرارداد .

ماده 54- خودرو حمل کننده پسماند باید دارای ویژگیهای زیر باشد :

الف- کاملا" سر پوشیده باشد .

ب- قسمت بار نفوذ ناپذیر و نشت ناپذیر باشد .

پ- قسمت بار دو جداره بوده و دارای سیستم جمع آوری و نگهداری شیرابه باشد .

ت- قسمت بار دارای سیستم ایمنی ، ضد حریق و ضد سرقت باشد .

ث- بر روی بدنه خودرو در دو سمت و در سمت عقب ، نماد بین الملی نوع پسماند و نام شرکت حمل کننده و شماره مجوز خودرو درج شود .

ج- از خودرو حمل پسماند برای حمل مواد دیگر یا پسماندهای عادی استفاده نشود

چ- اندازه خودرو متناسب با حجم پسماند باشد .

ح- امکان ضدعفونی کردن داشته باشد کف پوش خودرو از جنس فرش یا موکت نباشد و حتی المکان پوششی یکپارچه و بدون درز داشته باشد .

د- در حین حمل و نقل در زمان عدم استفاده قسمت بار قفل شود .

ماده60- جابجایی و حمل و نقل پسماندهای تفکیک شده پزشکی ویژه با پسماندهای عادی ممنوع است .

فصل هشتم – بی خطر سازی – تصفیه و امحا 

ماده 61 – انتخاب روش بی خطرسازی و امحا ی پسماندهای پزشکی ویژه بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع پسماند ، کارایی روش ضدعفونی ، ملاحظات زیست محیطی و بهداشتی ، شرایط اقلیمی ، شرایط جمعیتی ، میزان پسماند و نظایر آن دارد .

ماده 62 -  هر تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه میبایست یکی یا تلفیقی از روشهای بی خطرسازی ، تصفیه و امحا را انتخاب و پس از تائید وزارت به اجرا گذارد .

ماده 63- مکان استقرار سیستم مورد استفاده در خصوص سیستم های متمرکز باید از نظر فنی و خروجی آلاینده ها به تائید سازمان برسد .

ماده 64 – بی خطر سازی پسماندهای عفونی و تیز برنده توسط مراکز عمده تولید کننده پسماند پزشکی ویژه ( مانند بیمارستانها ) و در شهرهای متوسط و بزرگ باید در محل تولید انجام شود تا مخاطرات ناشی از حمل و نقل و هزینه های مربوطه به حداقل برسد در شهرهای کوچک و روستاها و مراکز کوچک ، پسماندها می توانند در سایت مرکزی بی خطر گردند .

ماده 65- سایر مراکز تولید پسماند پزشکی ویژه ( اعم از درمانگاهها ، مراکز بهداشت آزمایشگاهها، مراکز تزریق رادیولوژی ها دندانپزشکی ها ، فیزیوتراپی ها ، مطب ها و سایر مراکز تولید پسماند پزشکی ) می توانند در سایت های منطقه ای یا مرکزی ، زباله تولیدی را بی خطر نمایند و یا از امکانات بی خطر ساز بیمارستانهای مجاور استفاده نمایند .

ماده 66 – تحویل پسماند به واحد های مرکزی تصفیه یا دفع فاقد مجوز ممنوع است .

ماده 67- واحدهای متمرکز بی خطر ساز پسماند باید از وزارت و سازمان مجوز دریافت نمایند .

ماده 68- مطابق ماده ( 7) قانون مدیریت پسماندها پس از تبدیل پسماند پزشکی ویژه به عادی ، ساز و کار مدیریت آن همانند پسماند عادی صورت میگیرد .

ماده 69- هر روش تبدیل پسماند پزشکی ویژه به عادی باید دارای ویژگیهای زیر باشد .

الف- دستگاه باید قابلیت غیرفعال سازی میکروبی اسپورهای باکتری ( Microbial inactivation efficacy  ) به میزان حداقل تا ( 6 ) کاهش لگاریتمی در پایه (10 ) را داشته باشد .

ب- محصولات جانبی سمی یا خطرناک در حین بی خطر سازی تولید نگردند .

پ – خطر و احتمال انتقال بیماری و عفونت را حذف نمایند .

ت- مستندات مربوط به انجام فرایند و بررسی صحت عملکرد دستگاه وجود داشته باشد .

ث- خروجی هر روش بایستی برای انسان و محیط زیست بیخطر بوده و به راحتی و بدون انجام فرایند دیگری قابل دفع باشد .

ج- از لحاظ ایمنی دارای شرایط مناسب باشد و در کلیه مراحل کار ، ایمنی سیستم حفظ شود.

چ- مقرون به صرفه باشد .

ح- توسط جامعه قابل پذیرش باشد .

خ- از نظر بهداشتی و ایمنی برای کارکنان و بی خطرباشد و یا حداقل خطر را ایجاد نماید .

د- در راستای عمل به تعهدات بین المللی کشور باشد .

ذ- کلیه روشهای مورد استفاده باید در قالب مدیریت پسماند به تایید مراجع صالح برسد

ر- در زمانهای اپیدمی و خاص وزارت ، معیار جدید و موقت متناسب با شرایط و حداقل تا ( 6 ) کاهش لگاریتمی در پایه ( 10 ) باکتریهای شاخص را اعلام می نماید .

ز- اعضا و اندامهای قطع شده بایستی مجزا جمع آوری و برای دفع به گورستان محل حمل شده و به روش خاص خود دفع گردد .

تبصره – ضوابط و معیارهای روشهای عمده تصفیه در پیوست شماره (2)  که به مهر (( پیوست تصویب نامه هیئت وزیران )) تایید شده است خواهد بود .

ماده 70 – نصب هر گونه زباله سوز اعم از متمرکز و غیرمتمرکز در شهرها ممنوع است .

ماده 71- استقرار هرگونه سیستم تصفیه یا امحای مرکزی منوط به انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی خواهد بود .

ماده 72- با تغییر فناوری و روی کار آمدن فناوریهای نوع ، واحدهای تولیدکننده موظف به بررسی کارایی این فناوریها و در صورت تایید استفاده از آنها به جای روشهای قدیمی تر می باشند .

ماده 73 -  این ضوابط به عنوان ضوابط جایگزین هر نوع ضابطه قبلی در این خصوص تلقی گردیده و در صورت وجود موارد مشابه ، این ضوابط معتبرو قابل اجرا می باشد .

شرح انواع پسماندهای پزشکی ویژه

1-پسماندهای عفونی :

پسماندهای عفونی مظنون به داشتن عوامل زنده بیماریزا ( باکتریها ، ویروسها ، انگلها یا قارچها ) به مقدار و با کیفیتی که بتوانند در میزبانان حساس موجب بیماری شوند ، می باشند این رده شامل موارد ذیل است .

کشت ها و مواد نگهداری شده حاوی عوامل بیماریزا ی ناشی از کلر آزمایشگاه ، پسماندهای ناشی از عملهای جراحی و کالبد شکافی اجساد مبتلا به بیماریهای عفونی ( مانند ، بافتها ، مواد و تجهیزاتی که در تماس با خون یا دیگر آبگونه های بدن بوده اند )

پسماندهای بیماران عفونی بستری شده در بخش جداسازی ( مانند مواد دفعی ، پانسمانهای زخمهای جراحی یا عفونی ، لباسهای آلوده به خون انسان یا دیگر آبگونه های بدن )

پسماندهایی که در تماس با بیماران عفونی همودیالیز شده باشند ( مانند تجهیزات دیالیز از جمله لوله گذاری و فیلتر ها حوله های یکبار مصرف ، گان ، پیش بند دستکش و لباس آزمایشگاه ) جانواران آزمایشگاهی آلوده .

هر نوع اسباب یا مواد دیگری که در تماس با جانوران آلوده بوده اند .

توجه (( اجسام تیز و برنده ی آلوده نیز یک زیر مقوله پسماندهای عفونی اند اما در این ضوابط جداگانه شرح داده می شوند.

کشت ها و مواد نگهداری شده به شدت آلوده  کننده بوده و شامل عوامل بیماریزا ی عفونی بوده پسماند کالبد شکافی ها ، اجساد جانوران و دیگر پسماندهایی که به آنها تلقیح شده و آلوده شده اند ، یا در تماس با این گونه عوامل بیماریزا بوده اند (( پسماندهای بشدت آلوده کننده )) نامیده می شوند .

2-پسماندهای آسیب شناختی

پسماندهای آسیب شناختی شامل بافتها ، اندامها ، اجزای بدن ، جنین انسان و جسد جانوران ، خون و آبگونه های بدن اند . در این مقوله اجزای قابل شناسایی بدن انسان و جانوران را (( پسماندهای تشریحی )) مینامند .

3-اجسام تیز برنده

اقلامی هستند که میتوانند موجب زخم از قبیل بریدگی با سوراخ شدگی شوند و عبارتند از : سوزنها ، سوزنهای زیر جلدی ، تیغه چاقوی جراحی و دیگر تیغه ها ، اره ها ، شیشه شکسته ها و ناخن بیماران و .... که ممکن است عفونی باشد یا نباشند به هر حال به عنوان پسماندهای بشدت تهدید کننده سلامتی به شمار می آیند .

3-پسماندهای دارویی

پسماندهای دارویی عبارتند از داروهای تاریخ گذشته ، مصرف نشده . تفکیک شده و آلوده ، واکسن ها ، موادمخدر و سرمهایی که دیگر به آنها نیازی نیست و باید به نحومناسبی دفع شوند .

این رده همچنین شامل اقلام دور ریخته شده مورد مصرف در کارهای دارویی مانند بطری ها و قوطی های دارای باقیمانده داروهای خطرناک ، دستکش ، ماسک ، لوله های اتصال ، شیشه ویال های داروها هم بوده که در صورت آزاد شدن در محیط برای محیط و انسان مضر باشند .

4-پسماندهای ژنوتوکسیک

پسماندهای ژنوتوکسیک بشدت خطرناکند و ممکن است خصوصیات ایجاد جهش سلولی ، عجیبالخلقه زایی یا سرطانزایی داشته باشند این پسماندها مشکلات ایمنی جدی به وجود می آورند این مشکلات هم درون بیمارستان و هم پس از دفع پسماندها در بیرون بیمارستان می توانند باشد و باید مورد توجه خاص قرار داشته باشند ، پسماندهای ژنوتوکسیک می توانند دارای داروهای سایتو توکسیک ، مواد شیمیایی و مواد پرتو ساز باشند ، داروهای سایتوتوکسیک نقش مهمی در درمان انواع بیماران نئو پلاژیک دارند همچنین به عنوان ماده ایمونوساپرسیو هنگام پیوند اندام و درمان بیماریها ی گوناگون دارای اساس ایمنی شناختی کاربردهای گسترده ای دارند داروهای سایتوتوکسیک بیشتر اوقات در بخشهای تخصصی مانند پخش سرطان شناسی و واحدهای پرتو درمانی مصرف می شوند . که نقش اصلی آنها درمان سرطان است .

رایج ترین مواد ژنوتوکسیک مورد استفاده در مراقبت از تندرستی در کادر زیر نشان داده شده اند .

داروهای سایتوتوکسیک خطرناک را میتوان به شرح زیر رده بندی کرد :

رایج ترین فراورده های ژنوتوکسیک مورد استفاده در مراقبت های بهداشتی و درمانی

5-طبقه بندی شده به عنوان سرطانزا

مواد شیمیایی :

بنزن

داروهای سایتوتوکسیک و غیره

آزاتیوپرین ، کلرنفازین ، سیکلو سپورین ، سیکلو فسفامید ، منفالان ، سیموستین ، تاموکسیفن ، نیوتپا ، ترسولفا ر

مواد پرتوساز ( رادیواکتیو )

6-طبقه بندی شده به عنوان سرطانزای ممکن یا احتمالی

مواد سایتو توکسیک و داروهای دیگر :

ازاسایتیدین ، بلنومایسین ، کارموستاین ، کلرمفنیکل ، کلروزتوسین ، سیس پلاتین ، ناکاریازین ، دائونورویسین ، دی هیدروکسی متیل فلورا تریزین ( مانند پانفوران  که دیگر مصرف نمی شود ) دوکسوروبیسین ،لوموستین متیل تیوراسیل ، مترونیدازول ، میتومایسین ، نافنوپین ، تیریدازول ، اگزازپام ، فناستین ، فنوباربیتال ، فنیتولین ، پروکاریازین ، هیدروکلراید ، پروژسترون ، سارکولیزین ، استرپتوزوسین ، تری کلرمتین .

ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته.pdf