آيين نامه ايمنی در جایگاه های عرضه سوخت

فصل اول- كليات:

ماده 1- تعاريف:

1- جايگاه عرضه سوخت:

تأسيساتي است كه انواع سوخت اعم از گاز طبيعي فشرده و يا سوخت مايع مانند گازوئيل، بنزين و گاز مايع را براي وسايل نقليه موتوري عرضه و توزيع مي نمايد.

2- جايگاه سوخت ساحلي/ دريايي:

جايگاه توزيع سوخت مستقر در ساحل و يا مجاور آن، اسكله، لنگرگاه يا يك بارانداز شناور كه سوخت را به داخل باك شناورهاي دريايي توزيع مي نمايد.

3-مرجع صدور مجوز جايگاه:

شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران، زير مجموعه وزارت نفت است كه نسبت به صدور مجوزهاي لازم براي احداث، بهره برداري، تعمير و نگه داشت جايگاه اقدام ميكند.

4- مالك جايگاه (جايگاه دار):

شخص حقيقي يا حقوقي است كه براي ساخت و بهره برداري جايگاه عرضه سوخت، سرمايه گذاري نموده و مالكيت آن را بر عهده دارد؛ مالك جايگاه مي تواند بهره بردار نيز باشد.

5- بهره بردار:

شخص حقيقي يا حقوقي كه با اخذ مجوز بهره برداري از مرجع صدور مجوز جايگاه، مسئوليت ايمني، بهره برداري، تعميرات، نگهداري و عرضه سوخت در جايگاه را بر عهده دارد. كارفرما ميتواند مالك جايگاه و يا بهره بردار باشد.

6- كارگر مجرب:

كارگري كه از آموزش، دانش فني، مهارت و تجربه لازم براي نظارت يا انجام كار ايمن در امور محوله برخوردار باشد.

7-كارگر مجاز:

كارگر مجربي است كه داراي مجوزهاي معتبر، كتبي و رسمي از مراجع داراي صلاحيت براي انجام كار مشخص است.

8-گاز طبيعي:

مخلوط گازي شكل از تركيبات هيدروكربني كه متان اصلي ترين آن و معمولاً شامل ديگر تركيبات مانند اتان، پروپان و هيدروكربن هاي سنگين تر و برخي گازهاي غير قابل اشتعال مانند نيتروژن و دي اكسيدكربن است؛ گاز طبيعي همچنين ميتواند شامل اجزاي ديگر و يا مواد آلاينده مانند گوگرد يا ديگر تركيبات شيميايي باشد.

9-گاز طبيعي فشرده:

گازي طبيعي است كه به منظور مصرف سوخت در وسايل نقليه موتوري؛ فشرده، ذخيره و عرضه ميشود.

10- سوخت مايع:

مايعي است كه به منظور مصرف سوخت در وسايل نقليه موتوري، ذخيره و عرضه ميشود.

11 - تأمين كننده تجهيزات:

شخصي حقوقي است كه مسئوليت طراحي، تأمين، تحويل و ارائه خدمات پس از فروش و ايمني تجهيزات جايگاه را بر عهده دارد و بايد مورد تاييد مرجع صدور مجوز جايگاه باشد.

12- شركت تعمير و نگهداشت:

شخصي حقوقي كه از مرجع صدور مجوز براي انجام تعميرات و نگهداري تجهيزات جايگاه مجوزهاي لازم را اخذ نموده باشد.

13- كمپرسور:

دستگاهي است كه طي مراحل مختلف، موجب فشرده سازي گاز طبيعي مي گردد.

14-ديسپنسر:

دستگاهي كه "سوخت مايع" مانند بنزين و گازوئيل و يا "سوخت گازي شكل" مانند گاز طبيعي را توزيع كرده و تحويل مي دهد؛ اين دستگاه همزمان حجم و قيمت سوخت را اندازهگيري نموده و ميتواند يك يا چند نوع سوخت را جداگانه تحويل دهد.

15- ظرف مخصوص حمل سوخت مايع:

مخزن مورد تاييد مراجع صلاحيتدار با ظرفيت كمتر يا مساوي بيست ( 20 ) ليتر كه با در فنري حفاظ دار تجهيز و به گونه اي طراحي شده كه با قرار گرفتن در معرض آتش، فشار داخلي خود را به صورت ايمن رها سازد.

16- وسيله جداشونده:

كوپلينگي است كه در محل هاي خاص نصب شده و در مواقع ضروري باعث جدايش ميشود؛ شير خود مسدود كننده بايد بتواند به صورت خودكار قسمت جدا شده را آب بندي نمايد.

17 - اتاقك تجهيزات (كانوپي):

سازهاي است داراي مقاومت مكانيكي مشخص و مقاوم در برابر آتش كه تجهيزات را در برابر عوامل محيطي محافظت مي نمايد و ضمن كاهش انتشار صدا، سهولت در حمل و نقل تجهيزات و ايمني آنها را سبب ميشود.

18- شير قطع اضطراري:

شيري كه براي قطع جريان سريع سوخت در مواقع اضطراري استفاده مي شود و معمولاً با حركت ربع دور (چرخش 90 درجه اي) از وضعيت كاملاً باز به وضعيت كاملاً بسته در مي آيد.

19 – سامانه هاي آشكارساز:

يك يا چند حسگر قادر به شناسايي نشت گاز، دود، شعله و حرارت به ميزان و درصد معين است و سامانه هاي هشدار دهنده و ايمني را فعال ميكند.

20 -مخزن ذخيره مياني:

يك يا چند مخزن تحت فشار كه به منظور ذخيره سازي گاز طبيعي فشرده در جايگاه هاي عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده، بكار ميرود.

21-  فشار تركيدگي:

فشاري كه از حداكثر ميزان فشار مجاز قطعات بيشتر بوده و باعث تخريب شده و در نتيجه منجر به خروج سيال از تجهيزات ميگردد.

22-  سيلندر:

مخزن تحت فشاري است كه براي ذخيره گاز طبيعي فشرده يا گاز مايع استفاده ميشود.

23- شيلنگ توزيع كننده:

وسيله لوله اي شكل، مقاوم و قابل انعطاف است كه براي انتقال انواع سوخت مايع و گاز استفاده مي گردد.

24-  شيلنگ تخليه:

وسيله لوله اي شكل، مقاوم و قابل انعطاف است كه سوخت مايع را از تانكر حمل به مخازن جايگاه منتقل مينمايد.

25-  ذخيره سيار يا تيوب تريلر:

چندين سيلندر يا مخزن با منضمات مربوطه كه روي وسيله نقليه يا تريلر نصب شدهاند و جهت تأمين سوخت مايع و گاز براي مصارف خانگي، صنعتي و يا خودرويي به كار ميروند.

26- كانال تأسيسات، ترانشه:

مجرايي است كه لوله هاي گاز، لوله هاي تأسيسات، كابل هاي برق و ساير موارد از آن عبور ميكند.

27-  منطقه خطر:

منطقه اي است كه در آن تركيبات قابل انفجار وجود دارد يا انتظار چنين شرايطي به دفعات ممكن باشد.

28- منطقه بي خطر:

محدودهاي كه درآن وجود گاز قابل انفجار به ميزاني كه بايد ملاحظات ويژهاي در ساخت، نصب و استفاده از تجهيزات رعايت شود، انتظار نميرود.

29- ناحيه:

ناحيه يا زون، منطقه خطرناكي است كه برحسب مدت زمان وجود شرايط تركيبات قابل انفجار در آن و بر اساس ميزان تكرار اين شرايط، طبقهبندي ميگردد.

30- ناحيه صفر:

ناحيه اي است كه در آن تركيبات قابل انفجار به طور دائم وجود دارد يا انتظار مي رود كه براي مدت زمان طولاني موجود باشد و يا چنين شرايطي به دفعات زياد در دوره هاي كوتاه مدت رخ دهد.

31-  ناحيه يك:

ناحيه اي است كه در طي كار عادي، ميتوان وجود متناوب يا گه گاه تركيبات قابل انفجار را انتظار داشت.

32- ناحيه دو:

ناحيه اي است كه در طي دوره كار عادي، وجود تركيبات قابل انفجار انتظار نميرود و يا چنين شرايطي به دفعات بسيار كم و در مدت زمان كوتاه رخ دهد.

33-  پناهگاه:

اتاقكي است كه براي محافظت مخزن سوخت مايع ساخته شده و در برابر آتش مقاوم است.

34-  مخازن دفني:

به مخازن فلزي اطلاق ميشود كه براي ذخيره سوخت مايع بكار ميرود. اين مخازن در زير سطح زمين قرار گرفته و اطراف آن به وسيله ماسه بادي پر ميگردد تا از نفوذ رطوبت به بدنه فلزي مخزن پيشگيري بعمل آيد.

ماده 2- هدف و دامنه شمول:

اين آييننامه با هدف ايمنسازي محيط كار در جايگاه هاي عرضه سوخت و پيشگيري از حوادث ناشي از كار تهيه شده و در كليه جايگاه هاي عرضه سوخت مشمول ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران، لازمالاجرا است.

فصل دوم:

الف - مقررات عمومي:

ماده 3-  مسئوليت ايمني در جايگاه عرضه سوخت بر عهده كارفرما است و كارفرما مكلف به رعايت مصوبات شوراي عالي حفاظت فني و ديگر قوانين، مقررات، آيين نامه ها و دستورالعمل هاي ايمني و حفاظتي بوده و بايد از مراجع ذيربط، مجوزهاي مرتبط را دريافت نمايد.

رعایت موارد فوق نافي قوانين، مقررات و الزامات وزارت نفت، سازمان ملي استاندارد ايران و ديگر سازمان هاي مرتبط نبوده و كارفرما ملزم به رعايت آنها است.

ماده 4-  وزارت نفت مرجع صدور مجوزهاي احداث، بهره برداري ايمن و تعميرات اساسي مربوط به ساختمان ها، مخازن، لوله كشي ها و ساير تاسيسات جايگاه هاي عرضه سوخت است.

ماده 5- كارفرما مكلف است در طراحي و اجراي جايگاه عرضه سوخت چند منظوره كه علاوه بر گاز طبيعي؛ ديگر سوخت ها مانند گازوئيل، بنزين و گاز مايع را نيز عرضه مينمايد؛ اصول ايمني را بر اساس مخاطرات ناشي از هر سوخت رعايت كند.

ماده 6-  كارفرما مكلف است، نسبت به بكارگيري مسئول ايمني داراي تاييد صلاحيت، مطابق با آيين نامه بكارگيري مسئول ايمني در كارگاه ها، اقدام نمايد.

ماده 7 - تعمير تجهيزات جايگاه عرضه سوخت، بايد با مجوز مسئول ايمني و تاييد كارفرما و توسط شركت تعمير و نگهداشت معتبر، با رعايت دستورالعمل هاي شركت سازنده و به روش ايمن انجام پذيرد و يك نسخه از گواهينامه مربوطه و شرح عمليات در جايگاه ثبت و ضبط گردد.

ماده 8- تجهيزات جايگاه عرضه سوخت بايد به گونه اي نصب گردد كه كارگران مجاز، همواره دسترسي ايمن به محل اين تجهيزات را داشته باشند.

ماده 9- ورود كارگران مجاز، به داخل مخازن جايگاه عرضه سوخت بايد با تاييد كارفرما، اخذ مجوز از مسئول ايمني و رعايت دستورالعمل هاي ايمني و اجرايي شركت سازنده و با وسايل حفاظت فردي متناسب با نوع فعاليت انجام گيرد.

ماده 10- كارفرماي جايگاه عرضه سوخت مكلف است، به طور مستمر نسبت به انجام مديريت ريسك اقدام و سوابق و مستندات مرتبط را در پرونده جداگانه اي در محل جايگاه عرضه سوخت، ثبت و نگهداري نمايد.

ماده 11-  كارفرما مكلف است الزامات و استانداردهاي فواصل بين ساختمان ها، تأسيسات، تجهيزات، محل تخليه سوخت، محل تردد كارگران، افراد عادي و خودروها را در طراحي و ساخت جايگاه ها رعايت نمايد.

ماده 12- رعايت قوانين، مقررات و آييننامههاي حفاظت و بهداشت كار مصوب شوراي عالي حفاظت فني براي ساختمان ها و تأسيسات جانبي جايگاه عرضه سوخت مانند دفاتر، انبارها، رستوران، فروشگاه، پاركينگ، نمايشگاه، تعميرگاه ها و ديگر قسمت ها توسط كارفرمايان الزامي است.

ماده 13  - مسيرهاي تردد كارگران و افراد متفرقه در جايگاه عرضه سوخت بايد از محل عبور تانكرها و تريلرهاي سوخت رساني مجزا و با رعايت فاصله ايمن باشد.

ماده 14-  در صورتيكه محوطه داخلي جايگاه عرضه سوخت براي حصاربندي نياز به ديوار، فنس و يا موارد مشابه داشته باشد، كارفرما بايد با توجه به محل نصب تجهيزات، يك راه خروج اضطراري، علاوه بر مسير ورود و خروج اصلي تعبيه نمايد.

ماده 15-  استفاده از تجهيزات ضد انفجار مناسب در مناطق با احتمال وجود گاز قابل انفجار، الزامي است.

ماده 16- در جايگاه عرضه سوخت كه احتمال تجمع گازهاي قابل احتراق وجود دارد، استفاده از تجهيزات گرمايشي يا بخاري با شعله باز، افروختن هرگونه آتش و يا شعله، استفاده از كبريت، فندك، مصرف دخانيات و موارد مشابه، ممنوع است.

ماده 17-  كارفرما مكلف است با حفاظ هايي مانند فنس، ديوار و نظاير آنها كه از جنس مواد غير قابل اشتعال، مقاوم به آتش يا خود اطفاء، از دسترسي افراد غيرمجاز به محوطههاي عملياتي، جز در محوطه سوخت گيري به خودروها، ممانعت بعمل آورد.

ماده 18-  نصب حفاظ هاي مقاوم و ديگر وسايل ايمني براي محافظت از تجهيزات، مخازن، تأسيسات و سوخترساني كه در معرض آسيب هاي ناشي از برخورد وسايل نقليه قراردارند، الزامي است.

ماده 19-  كليه دستگاه ها، تجهيزات و تأسيسات عرضه سوخت بايد كاملاً سالم، بدون نشتي، شكستگي، پوسيدگي و يا ايرادات فني باشند.

ماده 20- نازل دستگاه توزيع كننده سوخت، بايد سالم و مجهز به قطع كن جريان باشد به نحوي كه در زمان سوخت گيري و به محض پر شدن باك، جريان نازل سوخت قطع گردد.

ماده 21- كف قسمت هاي مختلف جايگاه عرضه سوخت بايد به نحوي شيب بندي شود تا جمع آوري و تخليه آب، سوخت يا پسآب به سهولت امكان پذير باشد؛ همچنين كف محوطه، اتاق ها، محل مخازن، اتاق ژنراتور بايد با مصالح غير لغزنده و قابل شستشو پوشيده شده و همواره نظافت گردد و مطابق مقررات سازمان حفاظت محيط زيست، داراي كانالي براي جمع آوري و انتقال ايمن پسآب  حاصل به بیرون از جايگاه باشد.

ماده 22- تأمين و ايجاد جايگاه كار ايمن براي دسترسي و استقرار كارگر در بالاي مخازن ضروري است.

ماده 23-  دريچه ورودي به داخل جايگاه محل استقرار مخازن زميني سوخت به منظور پيشگيري از نفوذ و راهيابي آب باران، سيالات و موارد مشابه، بايد با رعايت اصول ايمني و كمي بالاتر از سطح زمين نصب و به سيستم اتصال زمين متصل گردد.

ماده 24- كليه مخازن براي مشاهده ميزان موجودي سوخت و دماي آن، بايد مجهز به سطح سنج و دماسنج از هر دو نوع الكترونيكي و مكانيكي باشند.

ماده 25- مخازن ذخيره سوخت بايد مجهز به سيستم جمع آوري گازهاي حاصله باشند تا از تجمع و يا انتشار گاز جلوگيري به عمل آيد.

ماده 26-  تمام اتصالات، متعلقات، تجهيزات و همچنين در منهول مخازن بايد كاملاً آب بندي يا گاز بندي باشند.

ماده 27-  كف محل تخليه سوخت، سوخت گيري و توزيع كننده ها بايد كاملاً تراز بوده و سطح بتن آن سالم باشد.

ماده 28- نوار هشداري بايد حداقل 15 سانتي متر زير سطح زمين و دقيقاً بالاي خط لوله و در امتداد كل طول لوله قرار داده شود، تا هشداري براي زمان حفاري باشد.

ماده 29-  براي پيشگيري از آسيب و صدمه به سيستم لوله كشي بايد سطوح جانبي   کانال ها و مواد پركننده داخل آن، عار ي از سنگ هاي با لبه تيز باشد و اطراف لوله با لايه اي از ماسه به ضخامت 15 سانتيمتر پوشانده شود.

ماده 30- در جايگاه هاي عرضه سوخت داخل ساختمان، تردد و توقف وسايل نقليه فقط براي سوخت گيري مجاز است.

ماده 31- كارفرما مكلف است، لوله هاي تهويه خروجي را به نحوي ايمن نصب نمايد كه برابر مقررات سازمان حفاظت محيط زيست، عمل تخليه گاز در جهت بالا انجام شود. ضمناً دهانه خروجي بايد به گونه اي قرارگيرد تا گازهاي قابل اشتعال نتوانند در يك محل تجمع يافته يا وارد ساختمان ها شوند.

ماده 32- كارفرما مكلف است براي انجام بازرسي هاي روزانه، دوره اي و براي تعمير و نگهداري مخزن و متعلقات آن، فضاي كافي به ميزان حداقل 60 سانتي متر، در اطراف مخزن (جز مخازن دفني) با ديوارها ايجاد نمايد.

ماده 33- مخازن دفني و ساير مخازني كه در پناهگاه و زيرزمين قرار دارند بايد درون يك محفظه جمع آوري سرريز قرار گيرند و از طريق اتصالاتي كه آببند هستند، پر شوند. اختصاص فضاي مناسب در مجاورت محوطه خودرو حمل سوخت، براي دسترسي و تردد مسئولين تخليه و كارگران، براي محفظه مذكور كه حوضچه تخليه ناميده مي شود، الزامي است.

ماده 34 - سيستم لوله كشي جايگاه عرضه سوخت بايد در مقابل صدمات فيزيكي و شيميايي، تنش هاي ناشي از ضربه، لرزش، انبساط، انقباض و نشتي، حفاظت و تقويت گردد. لوله تخليه بخارات مخزن بايد علاوه بر رعايت قوانين و مقررات سازمان حفاظت محيط زيست، حداقل 3.6 متر از سطح زمين فاصله داشته و اگر داخل سايه بان يا متصل به آن باشد، حداقل 1.5 متر از بالاترين نقطه سايهبان امتداد پیدا کند.

ماده 35- كف محوطه سوختگيري جايگاه عرضه سوخت بايد از مصالح غير قابل احتراق ساخته و در صورت استفاده از مصالح قابل احتراق؛ بايد با مصالح غيرقابل احتراق و غير جاذب پوشش داده شود (استفاده از آسفالت براي پوشش كف، ممنوع است).

ماده 36- پناهگاه مخازن سوخت بايد به سيستم تشخيص گازهاي قابل اشتعال كه داراي وسايل هشداردهنده صوتي و تصويري (موجود در محل) و با باطري پشتيبان است، مجهز شود به نحوي كه با فعال شدن آن، يك هشداردهنده صوتي در محدوده خطر همان جايگاه و در مكاني مشخص و پر ازدحام به صدا درآيد.

ماده 37- مخازن رو زميني بايد توسط حصار پيوستهاي به ارتفاع حداقل  1.8 متر و با فاصله حداقل 3 متر با دیگر مخازن محصور و با  دري كه از ورود افراد متفرقه جلوگيري كند، تجهيز شوند (حصار نبايد مانع عمليات اطفاي حريق شود)

ماده 38-  جابجايي مخازن جايگاه عرضه سوخت تنها پس از ايمن سازي و در حالت تخليه كامل مجاز است.

ماده 39-  كارفرما مكلف است به منظور تاييد عملكرد ايمن تجهيزات انتقال و عرضه سوخت و همچنين اطمينان از عدم وجود نشتي و صحت عملكرد، مطابق با توصيه شركت سازنده، نسبت به انجام بازرسي هاي ذيل اقدام و نتايج آن را ثبت و در دفتر جايگاه، بايگاني نمايد تا در صورت درخواست مراجع داراي صلاحيت در اختيار آنها قرار گيرد.

الف - بازرسي از توزيع كننده هاي سوخت و متعلقات آن شامل نازل، شير نازل، قطعه جداشونده، شيلنگ، هرزگرد شيلنگ، شير قطع جريان براي شناسايي نشانه هاي آسيب، نشتي، خوردگي يا آسيب هاي جوي.

ب - بازرسي از محوطه تخليه و همچنين بازبيني اتصالات و قطعات و اجزاي انتقال دهنده سوخت.

ماده 40-  تعميرات موردي فقط توسط كارگران مجاز بايد صورت گيرد و قبل از شروع عمليات، بايد اقداما ت پيشگيرانه ذيل براي تجهيزاتي كه احتمال رهاسازي يا احتراق مايعات در آنها وجود دارد، انجام گيرد:

الف – جريان برق تجهيزات سوخت رساني، پمپ ها و تمامي مدارهاي كنترلي بايد از تابلو برق اصلي قطع گردد.

ب - شير قطعكن اضطراري توزيع كننده بايد در حالت بسته قرار گيرد.

پ – ممانعت از نزديك شدن وسايل نقليه و افراد متفرقه به فاصله 6 متري از دستگاه سوخت رساني الزامي است.

ماده 41- تخليه سوخت از خودروي سوخت رسان بايد با حضور دائم راننده خودرو تا زمان اتمام عمليات تخليه و منوط به استقرار خودرو درون محوطه مخصوص تخليه مجاز است (اين الزامات در مورد تجهيزات عرضه سوخت درون ساختمان كاربرد ندارند).

ماده 42- جابجايي سوخت مايع با ظروف معمولي و غير استاندارد توسط كارفرما، كارگران جايگاه و ديگر اشخاص ممنوع است؛ همچنين براي پيشگيري از ريزش و پاشش سوخت مايع هر گونه جابجايي آن فقط با استفاده از ظروف مخصوص و محفظه اطمينان، مجاز است.

ماده 43- استقرار محل اسكان در بالاي محل عرضه سوخت ممنوع است.

ماده 44- مخازن رو زميني بايد از تعادل و پايداري كامل برخوردار بوده و حداقل 15 سانتي متر از سطح زمين ارتفاع داشته تا از خوردگي قسمت پايين مخزن به واسطه تماس با زمين جلوگيري به عمل آيد.

ماده 45- كارفرما مكلف است اتاقي را كه مجهز به وسايل سرمايش، گرمايش و كمد لباس باشد براي استراحت كارگران اختصاص دهد و استفاده از اتاق برق يا ساير مكان هاي غير ايمن براي استراحت كارگران، آبدارخانه، انبار و يا رختكن ممنوع است.

ب- مديريت ريسك و آموزش:

ماده 46- كارفرما مكلف به انجام فرآيند مديريت ريسك در جايگاه عرضه سوخت است و بايد نسبت به آموزش كارگران و كارآموزان و تهيه و تحويل تجهيزات حفاظت فردي مطابق آييننامه وسايل حفاظت فردي (متناسب با نوع كار) و همچنين نظارت بر استفاده صحيح از آن ها اقدام نمايد.

ماده 47- كارفرما مكلف است؛ بر اساس آيين نامه آموزش ايمني كارفرمايان، كارگران و كارآموزان و همچنين ديگر قوانين و مقررات مرتبط، در ابتداي استخدام و حين كار، علاوه بر دوره هاي آموزش الزامات ايمني، نسبت به برگزاري روشها و طرح هاي مقابله با شرايط اضطراري اقدام نمايد.

ماده 48- كارفرما مكلف است به منظور تأمين ايمني جايگاه و كارگران و افراد حاضر، دستورالعمل هاي مقابله با شرايط اضطراري و روش هاي مديريت حوادث در اين شرايط را در مكان هايي كه به سهولت قابل ديدن باشد، نصب نمايد. نصب اين برچسب ها در محل دفتر اپراتور يا سرپرست جايگاه عرضه سوخت، كمپرسورها و توزيع كننده ها الزامي است.

ماده 49- كارفرما و كارگران جايگاه عرضه سوخت بايد آموزش هاي لازم در مورد نحوه بهره برداري ايمن از جايگاه عرضه سوخت را مطابق "آيين نامه آموزش ايمني كارفرمايان، كارگران و كارآموزان" فرا گرفته و مدارك مرتبط را در پروندهاي جداگانه در جايگاه ثبت و نگهداري نمايند.

ج - برق و سيستم اتصال به زمين:

ماده 50- اخذ تاييديه هاي لازم در خصوص آزمون سيستم اتصال به زمين و حفاظت در برابر صاعقه براي كليه دستگاه ها، تجهيزات و تأسيسات برقي جايگاه عرضه سوخت و قسمت هاي در معرض برق دار شدن و يا احتمال برخورد صاعقه مطابق با آيين نامه سيستم اتصال به زمين الزامي است.

ماده 51- كليه وسايل و تجهيزات برقي، توزيع كننده ها، كليد و پريزها، مخازن تحت فشار و موارد مشابه، بايد مجهز به سيستم اتصال زمين بوده و همچنين در محل تخليه تريلر، محوطه مخازن، محوطه عرضه سوخت و ديگر قسمت هاي با احتمال وجود گاز قابل احتراق، اين وسايل بايد از نوع ضد انفجار و مطابق استانداردهاي مرتبط باشند.

ماده 52- تابلوهاي اصلي برق علاوه بر رعايت مفاد آيين نامه حفاظتي تأسيسات الكتريكي در كارگاه ها، بايد مجهز به آمپرمتر و ولت متر نيز باشند.

ماده 53- به هنگام قطع جريان برق و يا وجود اشكال در سيستم، بايد جريان گاز به صورت خودكار، ايمن و فوري قطع شده و سيستم هاي عرضه سوخت جايگاه، از مدار خارج شود. راه اندازي و فعال سازي مجدد اين سيستم بايد توسط كارگران مجاز و به صورت دستي و با اطمينان كامل از برطرف شدن شرايط اضطراري انجام شود ولي تا قبل از آن، سيستم انتقال و عرضه بايد در حالت قطع باقي بماند.

ماده 54- كليدهاي فشاري قطع اضطراري تجهيزات عرضه گاز طبيعي فشرده و سوخت مايع، بايد به سهولت در نقاط مختلف جايگاه در دسترس كارگران باشد تا به محض فشرده شدن اين كليدها، عملكرد تمام تجهيزات مربوط به گاز طبيعي فشرده و سوخت مايع، به جز سيستم هاي روشنايي، آشكار ساز و تشخيص عيب، قطع گردد.

ماده 55- ادوات قطع اضطراري جريان برق، بايد مستقيماً جريان برق موتور پمپ ها را قطع نمايد. راه اندازي مجدد و برگشت به حالت اوليه فقط به صورت دستي و با سوييچ اصلي بايد امكانپذير باشد. اين قطع كن ها بايد با يك نشانه گذاري رنگ قرمز مورد تاييد، مانند " قطع كن اضطراري پمپ"، مشخص شوند.

ماده 56- كليدهاي قطع اضطراري دستي كه در زمان خرابي تجهيزات عرضه سوخت، با دست فعال ميشوند بايد نزديك كمپرسور و بر روي قسمت هاي پايه، محفظه، نزديك توزيع كننده و داخل دفتر اداري نصب شوند؛ در صورت وجود چند كمپرسور، بايد همه دستگاه ها همزمان با عملكرد يك كليد قطع اضطراري، متوقف شده و جريان سوخت قطع گردد.

ماده 57- كانال هاي تأسيساتي و مجراهايي كه لوله هاي گاز و تأسيسات، كابل هاي برق و ساير موارد از آن عبور مي كنند، بايد توسط درپوش و دال هاي بتني سالم پوشانده و احتمال تجمع گاز در آنها وجود نداشته باشد؛ همچنين داخل كانال و اطراف لوله ها بايد به وسيله ماسه بادي پر شده تا از تماس كابل هاي برق با لوله هاي سوخت خودداري گردد.

ماده 58- قسمت هاي برقدار مانند ترمينال ها و يا اجزاي الكترونيكي بايد مطابق آييننامه حفاظتي تأسيسات الكتريكي در كارگاه براي پيشگيري از تماس غيرعمدي در حين كار، با حفاظي كه داراي متن اخطاري و قابل برداشتن است، محافظت شوند.

ماده 59- جايگاه عرضه سوخت بايد مجهز به وسايلي براي وصل سيستم اتصال به زمين به تيوب تريلر و يا واحدهاي ذخيره سيار باشد؛ متصديان تخليه سوخت، مكلفند قبل از وصل شيلنگ تخليه سوخت نسبت به نصب سيستم اتصال به زمين اقدام نمايند . اين كابل ها به منظور اتصال صحيح بايد عاري از رنگ، گل و لاي، زنگ زدگي و آلودگي هاي ديگر باشند.

د- اعلام و اطفاي حريق:

ماده 60- جايگاه عرضه سوخت مطابق با آيين نامه "پيشگيري و مبارزه با آتش سوزي در كارگاه ها" بايد از تعداد كافي وسايل اعلام و اطفاي حريق متناسب با نوع عرضه سوخت و با امكان دسترسي سريع و آسان به اين تجهيزات برخوردار باشد.

ماده 61- كليه عمليات تعمير، تعويض و شارژ تجهيزات ايمني و اطفاي حريق بايد از طريق مراكز مجاز و با تاييد و نظارت كارفرما و مسئول ايمني انجام گيرد.

ماده 62- كارفرما مكلف است؛ دستورالعمل هاي شركت سازنده سيستمهاي اطفاي حريق و الزامات مربوط به آن را در محل هاي مناسب از جايگاه عرضه سوخت با قابليت مشاهده آسان، نصب نمايد.

ماده 63- براي پيشگيري از آتش سوزي در ساختمان عرضه سوخت، بايد جداسازي واحد توسط ديوار، پارتيشن، كف و مجموعه هاي كف و سقف با قابليت تاب آوري حداقل يك ساعت در برابر آتش صورت پذيرد (تجهيزات بايد به گونه اي باشد كه احتمال تجمع و محبوس شدن مخلوط گاز و يا هواي قابل انفجار در هيچ قسمتي وجود نداشته باشد).

ه- تابلوهاي هشداري و ايمني:

ماده 64- كارفرما مكلف است؛ به منظور آگاه سازي كارگران، علائم هشداردهنده ايمني براي شناسايي خطرات، ريسك ها و همچنين روش هاي كاهش آنها و موارد مشابه را به طور مشخص و واضح در معرض ديد كارگران و ديگر افراد حاضر در محوطه خطر نصب نمايد.

ماده 65- نصب تابلو و راهنماي مسير فرار ايمن براي مواقع اضطراري در محل هاي با قابليت رؤيت آسان، الزامي است.

ماده 66- در مجاورت تأسيسات جايگاه عرضه سوخت و در نزديكي كمپرسورها، توزيع كننده ها، ورودي مخزن ذخيره و همچنين بر روي درهاي دسترسي به تجهيزات و تابلوها بايد علائم هشداري از قبيل "سيگار كشيدن ممنوع"، "استفاده از تلفن همراه ممنوع "، "گاز قابل اشتعال" و "موتور خاموش" با اندازه حروف قابل رويت، نصب گردد.

ماده 67- در مجاورت هر كليد قطع اضطراري بايد يك علامت با كلمات "قطع اضطراري" و با اندازه حروف حداقل  2.5 سانتی متر نصب شود.

ماده 68- كارفرما مكلف است تابلوها و علايم ايمني را به منظور رعايت نمودن و به كارگيري روش صحيح و ايمن سوختگيري، در كنار هر توزيع كننده سوخت نصب نمايد.

فصل سوم- تجهيزات:

الف - كمپرسورها:

ماده 69- سيستم نيروي محركه كمپرسور و ديگر اجزاي متحرك مانند تسمه ها، كوپلينگ ها، فن ها و موارد مشابه بايد به حفاظ و يا پوشش حفاظتي با استقامت كافي مجهز باشند.

ماده 70- ورود به مكان استقرار كمپرسور يا به اتاق ها و فضاهاي غير مجاز فقط با نظارت كارفرما و توسط كارگرا ن مجاز از طريق دريچه هاي آدم رو، نردبان ها و ساير امكانات استاندارد بايد صورت گيرد.

ماده 71- استقرار تجهيزاتي مانند كمپرسور و مخازن مياني در اتاق يا محفظه توزيع كننده هاي نصب شده در داخل ساختمان و مكان هاي داراي خطرات بالقوه، ممنوع است.

ماده 72- محفظه ها و ساختمان كمپرسور بايد به گونه اي باشد كه نشت احتمالي گاز، در آنجا تجمع نكند.

ماده 73- اتاق كمپرسور كه داخل يا متصل به ساختمان است بايد از مواد غير قابل اشتعال، مقاوم در برابر آتش يا خود اطفاء شونده، ساخته شود.

ماده 74- دسترسي افراد و كارگران غير مجاز به محل استقرار كمپرسور، ممنوع است و نصب تجهيزات بايد به گونه اي باشد كه فضاي كافي براي انجام عمليات، بازرسي، تعمير، نگهداري و امور مشابه وجود داشته باشد.

ماده 75- محفظه يا ساختمان كمپرسور بايد با وسعت كافي و تعبيه راهرويي با عرض حداقل يك متر براي تردد كارگران ايجاد شود تا امكان ورود كارگران مجاز به داخل آن مقدور باشد؛ همچنين وجود درِ بازشو به سمت بيرون و در صور ت دارا بودن قفل با امكان بازشدن سريع از داخل و بدون نياز به كليد براي آن الزامي است.

ماده 76- ديوارها يا جداكننده هاي بين محفظه كمپرسور و ساختمان هاي مجاور، بايد ضمن پيوستگي از كف تا سقف و نفوذ ناپذيري در مقابل گاز، به طور ايمن مستحكم و حداقل 2 ساعت در برابر آتش مقاومت داشته باشند.

ماده 77- به منظور امكان دسترسي از بيرون ساختمان اصلي به اتاق كمپرسور بايد حداقل يكي از ديوارهاي آن ديوار خارجي باشد؛ در غير اين صورت، بايد دو در مقاوم در برابر آتش و غير قابل نفوذ در مقابل دود، كه به طور خودكار در مواقع حريق بسته ميشوند از داخل ساختمان اصلي وجود داشته باشد.

ماده 78- پيش بيني تمهيدات ايمني، براي تخليه انفجاري كمپرسورهاي مستقر در اتاق ها و يا فضاهاي زيرزميني الزامي است.

ماده 79- اتاق ها، فضاهاي زير زمين و ديگر قسمت هاي استقرار كمپرسور و يا مكان هاي با احتمال تجمع گاز، بايد از امكان تهويه كامل مكانيكي برخوردار باشند، همچنين سيستم تهويه اتاق كمپرسور كه داخل يا وصل به ساختمان است بايد مستقل و جدا از سيستم تهويه ساختمان هاي ديگر باشد.

ب- شيلنگ:

ماده 80- كارفرما مكلف است از مجموعه شيلنگ و وسيله جداشونده استاندارد كه متناسب با حداكثر فشاركاري مجاز و شرايط بهره برداري باشد، استفاده نمايد.

ماده 81- دستگاه توزيع كننده جايگاه عرضه سوخت، بايد به سيستم شيلنگ جمع كن، جا نازلي و آويز مخصوص مجهز باشد. شيلنگ ها بايد كاملاً سالم، بدون ساييدگي، زدگي و ايراد بوده و طبق دستورالعمل هاي شركت سازنده نصب و استفاده شوند؛ مجموعه شيلنگ بايد از پيچ خوردگي، صدمه ديدگي، رها شدن در سطح زمين و سايش در اثر تماس با زمين، محافظت گردد.

ماده 82- مجموعه شيلنگ بايد طوري نصب شود كه مسير رسانايي به طور مداوم از شيلنگ به توزيع كننده برقرار بوده و از نظر الكتريكي به زمين وصل شده باشد.

فصل چهارم- جايگاه عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده : CNG

ماده 83- كارفرما مكلف است، تمهيدات لازم به منظور نظارت بر رانندگان خوردرو براي پياده كردن كليه سرنشينان خودرو (در محل مخصوص استقرار) قبل از ورود به جايگاه عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده را انجام دهد؛ عرضه سوخت به خودرو تنها پس از خروج كامل كليه سرنشينان مجاز است.

ماده 84- آشكارسازهاي جايگاه عرضه سوخت بايد مطابق دستورالعمل هاي شركت سازنده؛ تعمير، تعويض و نگهداريشده و در بازه زماني حداقل سالي يكبار، بازديد، سرويس و كاليبره شوند.

ماده 85- در جايگاه هاي عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده، عمليات سوختگيري بايد فقط توسط كارگران مجاز انجام شود؛ سوخت گيري توسط راننده و يا افراد متفرقه، ممنوع است.

ماده 86- تمهيدات لازم به منظور جلوگيري از تخليه يا نشتي گاز و ايجاد جرقه، قبل از جدا شدن نازل از پركن و موارد مشابه الزامي است.

ماده 87- كانال هاي تأسيساتي زير زميني مخصوص عبور لوله هاي گاز طبيعي نبايد با ديگر كانال هاي تأسيساتي مانند كانال هاي مربوط به لوله هاي آب، لوله هاي سوخت، كابل هاي برق و غيره مشترك باشند؛ كانال هاي روباز يا ترانشه هاي موجود در جايگاه هاي عرضه سوخت گاز طبيعي فشرده، شامل اين موضوع نميشوند.

ماده 88 - تهويه و برقراري جريان هوا به منظور جايگزين شدن هواي تازه كه تحت اثر باد، اختلاف دما يا عوامل مصنوعي مانند فن يا مكنده ايجاد ميشود، بايد به گونه اي باشد تا نسبت به تعديل ناحيه خطر، از ناحيه يك به ناحيه دو عمل نمايد.

ماده 89- جايگاه عرضه سوخت براي تشخيص و شناسايي نشت گاز طبيعي، دود، شعله و حرارت، بايد مجهز به سامانه هاي آشكارساز گروهي شامل يك يا چند حسگر، با قابليت تشخيص و فعال نمودن سامانه هاي هشدار دهنده و ايمني باشد.

ماده 90- استفاده از سازه هاي فلزي ساختمان و ديگر اجزاي آن مانند لوله ها، كانال ها و موارد مشابه به عنوان مسير تخليه شير اطمينان، ممنوع است.

ماده 91- براي تخليه سريع و آسان گاز به خارج از فضاهاي بسته، اتاقك يا ساختمان ضمن رعايت قوانين و مقررات مرتبط سازمان حفاظت محيط زيست، بايد لوله هايي با بيش از 3 متر ارتفاع از سطح زمين و ساير قسمت هاي عملياتي و حداقل يك متر بالاتر از سطح ساختمان هاي مجاور در شعاع 5 متري تعبيه گردد (جهت جريان خروجي نبايد به سمت پايين يا به سمت ديگر ساختمان ها و تجهيزات در فاصله كمتر از 5 متر باشد).

ماده 92- لوله هاي تخليه گاز در جايگاه عرضه سوخت بايد ضمن ممانعت از ورود احتمالي هر گونه جسم خارجي به درون آن، از تجهيزات لازم به منظور خروج آب از قسمت پايين لوله تخليه برخوردار باشد.

ماده 93- نصب تجهيزات لازم براي حذف الكتريسيته ساكن در جايگاه عرضه سوخت الزامي است و بايد براي مواقع اضطراري و امورتعميراتي، امكان جداسازي خط لوله گاز طبيعي از ميترينگ و جايگاه عرضه سوخت وجود داشته باشد.

ماده 94- براي تردد و خروج آسان از محوطه، اختصاص حداقل يك متر فاصله در اطراف تيوب تريلرها و واحدهاي ذخيره سيار، الزامي است (نحوه چيدمان مخازن بايد فاصله و فضاي كافي براي انجام بازرسي ها را فراهم نمايد).

ماده 95- محل استقرار تيوب تريلر يا واحدهاي قابل حمل بايد هموار و مسطح باشد و دو انتهاي آن هميشه باز و توسط تجهيزات و علائم فيزيكي مشخص گردد.

ماده 96- در زمان تخليه سوخت، استقرارتيوب تريلر يا واحدهاي سيار قابل ذخيره در خارج از مكان تعيين شده، ممنوع است؛ محل تخليه بايد كاملاً تراز بوده و به منظور پيشگيري از حركت هاي ناخواسته يا احتمالي استفاده از گوه هايي براي تثبيت چرخ ها، الزامي است.

ماده 97- در زمان عمليات تعويض تيوب تريلر يا واحدهاي سيار قابل ذخيره؛ بايد عرضه سوخت در جايگاه به طوركامل متوقف شود، مگر اين كه طبق شرايطي مانند احداث پاركينگ اختصاصي، عمل تعويض بدون تداخل با فعاليت هاي ايمني جايگاه عرضه سوخت، قابل انجام باشد.

ماده 98- محوطه ذخيره سوخت بايد با روش هاي فيزيكي ايمن؛ مانند نصب نرده، حفاظ و يا حصار، از دسترس افراد غيرمجاز محافظت گردد.

ماده 99- كارگران در محوطه ذخيره سوخت، صرفاً مجاز به انجام فعاليت هايي هستند كه به طور مستقيم به عمليات تيوب تريلر يا واحدهاي سيار ذخيره، مرتبط باشد.

ماده 100- مخازن تمام فلزي يا كامپوزيت كه براي ذخيره گاز در جايگاه ها استفاده مي شوند بايد داراي پلاك شناسايي معتبر باشند و اين پلاك ها بايد كاملا در معرض ديد نصب شوند.

ماده 101- كليه قسمت هاي تحت فشار، لوله ها، منابع، تجهيزات، مخازن ذخيره مياني و موارد مشابه جايگاه بايد توسط شير اطمينان فشار كه پايين تر از حداكثر فشار كاري مجاز تنظيم شده اند، محافظت شوند.

ماده 102- هر گروه از مخازن ذخيره جايگاه بايد به تجهيزات اطمينان فشار مستقل از گروه ديگر، مجهز باشند.

ماده 104- نصب و تجهيز كليه مخازن ذخيره جايگاه به شيردستي مجزا، الزامي است.

ماده 104- جايگاه عرضه سوخت بايد به انواع تجهيزات قطع اضطراري جريان سوخت مانند كليد فعال سازي قطع اضطراري و همچنين تجهيزات شناسايي وضعيت خطرناك مانند غلظت بالاي گاز، دود، آتش، حرارت، زلزله و نظاير آنها مجهز شود.

فصل پنجم- جايگاه هاي عرضه سوخت ساحلي:

ماده 105- هر جايگاه عرضه سوخت به وسايل و تجهيزات موتوري دريايي، بايد يك نفر سرپرست يا ناظر موظف داشته باشد كه وظيفه اصلي وي، نظارت، رسيدگي و كنترل عرضه سوخت است.

ماده 106- سيستم لوله كشي جايگاه عرضه سوخت ساحلي بايد در برابر پيامدهاي جزر و مد، صدمات فيزيكي و شيميايي، تنش هاي ناشي از ضربه، لرزش، انبساط، انقباض و نشت سوخت، محافظت گردد.

ماده 107- مخازن تأمين كننده سوخت براي دستگاه هاي توزيع كننده سوخت به وسايل و تجهيزات موتوري دريايي، بايد در ساحل و يا بر روي موج شكن هاي خاكريزي شده، مستقر باشند.

ماده 108- جايگاه عرضه سوخت به وسايل و تجهيزات موتوري دريايي كه در محل تأسيسات ذخيره سازي عمده قرار دارد، بايد توسط حصار، فنس، ديوار و يا موانع مناسب، از محوطهي آن تأسيسات جدا شود.

ماده 109- به استناد مواد 91 و 95 قانون كار جمهوري اسلامي ايران، مسئوليت رعايت مقررات اين آيين نامه بر عهده كارفرماي جايگاه عرضه سوخت است و در صورت وقوع حادثه به دليل عدم توجه كارفرما به الزامات قانوني، وي مكلف به جبران خسار ات وارده خواهد بود.

آيين نامه ايمني در جايگاه هاي عرضه سوخت.pdf