ابزارهای دستی و دستی قدرتی از پرکاربردترین تجهیزات در محیط‌های صنعتی و کارگاهی هستند که سالانه موجب هزاران حادثه شغلی می‌شوند. آیین‌نامه ایمنی کار با ابزارهای دستی و دستی قدرتی، چارچوب قانونی و فنی لازم برای پیشگیری از این حوادث را تعیین می‌کند. در این مقاله جامع، به بررسی کامل این آیین‌نامه می‌پردازیم و شما را به شنیدن پادکست تخصصی HSE قرمزپوش دعوت می‌کنیم که به تحلیل عملی این مقررات پرداخته است.
بررسی قسمت های مهم آیین‌نامه ایمنی کار با ابزارهای دستی و دستی قدرتی
۱. دامنه شمول و تعاریف کلیدی
ماده ۱ آیین‌نامه، ابزارهای زیر را پوشش می‌دهد:
ابزارهای دستی غیربرقی (چکش، آچار، پیچ‌گوشتی و...)
ابزارهای دستی قدرتی برقی (دریل، فرز، سنگ‌سمباده و...)
ابزارهای پنوماتیکی (بادی)
ابزارهای هیدرولیکی دستی
تعاریف مهم:
ابزار دستی: هر وسیله غیرمکانیکی که با نیروی انسان کار می‌کند
ابزار دستی قدرتی: ابزاری که با نیروی برق، باد یا هیدرولیک کار می‌کند
ناحیه خطر: محدوده عملکرد ابزار که امکان ایجاد آسیب وجود دارد
۲. الزامات عمومی ایمنی (مواد ۲ تا ۵)
ماده ۲ - مسئولیت‌ها:
کارفرما موظف به تأمین ابزار استاندارد و سالم
سرپرست کارگاه باید بازرسی دوره‌ای انجام دهد
کارگر باید آموزش دیده و صلاحیت کار با ابزار را داشته باشد
ماده ۳ - شرایط نگهداری ابزار:
انبار کردن در محل خشک و مناسب
جداسازی ابزارهای معیوب
ساماندهی مناسب برای جلوگیری از افتادن
ماده ۴ - بازرسی قبل از استفاده:
بررسی سیم‌ها و کابل‌های ابزار برقی
کنترل وجود حفاظ‌های ایمنی
اطمینان از محکم بودن پیچ‌ها و اتصالات
۳. تجهیزات حفاظت فردی (ماده ۶)
PPE ضروری برای کار با ابزارها:
عینک ایمنی برای جلوگیری از پرتاب ذرات
دستکش ضدبرش برای ابزارهای برنده
گوشی ضدصوت برای ابزارهای پرسر و صدا
ماسک تنفسی در محیط‌های پرگرد و غبار
کفش ایمنی با نوک فولادی
۴. ایمنی در کار با ابزارهای دستی (مواد ۷ تا ۹)
مهم‌ترین نکات:
استفاده از ابزار مناسب برای هر کار
نگهداری ابزارهای تیز در جای مخصوص
ممنوعیت استفاده از ابزارهای معیوب یا تغییر شکل داده
حمل صحیح ابزارهای سنگین
۵. ایمنی در کار با ابزارهای قدرتی (مواد ۱۰ تا ۱۴)
مخاطرات اصلی:
تماس با قسمت‌های دوار
پرتاب ذرات و تراشه‌ها
برق‌گرفتگی
لرزش بیش از حد
اقدامات احتیاطی:
استفاده از حفاظ‌های ایمنی روی قطعات دوار
اطمینان از قطع برق قبل از تعویض قطعات
استفاده از کابل‌های سالم و عایق‌بندی شده
نگهداری ابزار در حالت خاموش هنگام عدم استفاده
۶. عملیات خاص (ماده ۱۵)
الزامات ویژه برای:
کار در ارتفاع با ابزار قدرتی
استفاده در محیط‌های مرطوب یا قابل اشتعال
کار با ابزارهای پرسر و صدا در محیط‌های بسته
استفاده طولانی‌مدت از ابزارهای لرزان
پادکست تخصصی HSE قرمزپوش: تحلیل عملی آیین‌نامه
در پادکست HSE قرمزپوش، کارشناسان مجرب به بررسی چالش‌های اجرای این آیین‌نامه پرداخته‌اند:
بررسی حوادث واقعی ناشی از ابزارهای دستی
روش‌های آموزش مؤثر به کارگران
معرفی جدیدترین فناوری‌ها در ابزارهای ایمن
تحلیل اقتصادی پیشگیری از حوادث
حالا پادکست HSE قرمزپوش را بشنوید: لینک پادکست
سؤالات متداول درباره آیین‌نامه ایمنی ابزارهای دستی
۱. آیا برای ابزارهای شخصی کارگران هم مقررات ایمنی اعمال می‌شود؟
بله، حتی اگر ابزار متعلق به کارگر باشد، باید:
استانداردهای ایمنی را رعایت کند
به تأیید مسئول ایمنی کارگاه برسد
به‌طور دوره‌ای بازرسی شود
۲. دوره‌های بازرسی ابزارهای قدرتی چه زمانی باید انجام شود؟
ابزارهای پراستفاده: هفتگی
ابزارهای معمولی: ماهانه
پس از هر بار تعمیر یا سقوط از ارتفاع
۳. در صورت مشاهده نقص ایمنی در ابزار چه باید کرد؟
۱. ابزار را از مدار کار خارج کنید
۲. برچسب "معیوب" روی آن نصب کنید
۳. به سرپرست گزارش دهید
۴. تا تعمیر توسط فرد صلاحیت‌دار استفاده نشود
۴. آیا محدودیتی برای ساعات کار با ابزارهای لرزان وجود دارد؟
بله، بر اساس ماده ۱۲:
حداکثر ۲ ساعت کار مداوم
استراحت ۱۵ دقیقه‌ای پس از هر دوره
استفاده از دستکش ضدارتعاش الزامی است
آیین‌نامه ایمنی کار با ابزارهای دستی و دستی قدرتی نقش حیاتی در پیشگیری از حوادث شغلی دارد. برای اجرای مؤثر آن:
۱. متن کامل آیین‌نامه را از این لینک مطالعه کنید.
۲. پادکست HSE قرمزپوش را گوش دهید تا با تجربیات عملی آشنا شوید.
۳. تابلوهای هشداردهنده در محل کار با ابزارهای پرخطر نصب کنید.
۴. جلسات toolbox talk ماهانه درباره ایمنی ابزارها برگزار کنید.
با رعایت این اصول، می‌توانیم محیط کاری ایمن‌تر و بهره‌وری بالاتری ایجاد کنیم.
