پیشرفت های صنعتی، برنامه های توسعه و پروژه های زیربنایی باوجود تمامی مزایا و منافعی که برای انسان به همراه داشته است، سرمنشاء بسیاری از مخاطرات، ریسک ها و نارسایی های قابل توجهی نیز بوده اند. با پیشرفت فناوری و افزایش کاربرد ماشین آلات، روند خطرزایی و احتمال بروز حوادث در محیط های صنعتی فزونی یافته است. در این شرایط نیاز صیانت از سلامتی نیروی كار و سایر دارائی های با ارزش او در مقابل خطرات محیط بیش از پیش احساس می شود. درگذشته، پس از وقوع حوادث و بروز خسارات جبران ناپذیر اقدام به بررسی علل حوادث می گردید و نقایص یک سیستم یا فرآیند تعیین می شد اما امروزه به دلیل وجود انواع مختلف روش های ارزیابی خطر، قبل از وقـــوع نیز می توان نقاط حادثه زا و بحرانی را مشخص کرد و نسبت به پیشگیری از وقوع حوادث و کنترل آن ها اقدام نمود.
ارزیابی ریسک روشی سازمان یافته و نظام مند در شناسایی خطرات و برآورد ریسک برای رتبه بندی تصمیمات، در راستای کاهش ریسک به حدی قابل قبول است. ارزیابی ریسک با روش های کیفی و کمی انجام پذیر است. هرچه در روند ارزیابی ریسک به سوی کمی کردن آن پیش رفت، نتایج بهتری به دست می آید. ارزیابی به روش های کمی می تواند کانون ها و عوامل خطر موجود را شناسایی نموده و با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و کنترلی نسبت به حذف یا مهار آنها اقدام نماید. معیارهای شناسایی حوادث ناشی از کار متعددند اما مهمترین آنها که در این پژوهش نیز مدنظر قرار داشته مباحث مرتبط با انسان و اقتصاد می باشد. مروری بر متون و پیشینه بهره گیری از روش بکار گرفته شده در این تحقیق نشان می دهد که در بعد جهانی مطالعات زیادی در قالب ارزیابی خطرهای ایمنی و بهداشتی واحدهای صنعتی با استفاده از روش ویلیام فاین به انجام رسیده است:
درسال 2001 W.Barens و همکارانش در ارزیابی خطرهای بهداشتی کارخانه فولاد میشیگان روش ویلیام فاین استفاده نموده اند.
K.Smoskey و همکارانش در سال 2006 میلادی در ارزیابی ریسک ایمنی و بهداشتی کارخانه تولید خطوط ریل راه آهن شهر کراسنووسک روسیـه از روش ویلیام فاین استفاده نموده اند. J.P.Varnere و تیم مطالعاتی دانشگاه مون پولیه فـــرانسه نیز در ارزیابی ریسک های ایمنی و بهداشتی کارخانه تولید لوله های شبکه انتقال آب در سال 2007 از روش ویلیام فاین استفاده نموده اند.در ایران درخصوص پیشینه بهره گیری از این روش می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
واحد HSE شرکت پـــالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در پیش بینی اثرات بهداشتی فعالیت واحدهای صنعتی خود در سال های 1383 تا 1385 از این روش استفاده نموده است.
شرکت بهران در ارزیابی خطرهای ایمنی و بهداشتی واحدهای مختلف تولیدی خود که در طی سال های 1384 تا 1386به انجام رسیده از فنون ویلیام فاین و تجزیه و تحلیل حالات شکست و اثرات آن بر فرآیند (PFMEA) بهره جسته است.
شرکت لوله سازی اهواز درسال 1386 از تکنیک ویلیام فاین به منظور ارزیابی ریسک ایمنی، بهداشت و محیط زیست مجموعه فعالیت های واحدهای کارخانجات خود بهره گیری نموده است.
فرآیند عملیات در شرکت ملی حفاری ایران بطور مستقیم و کامل وابسته به دستگاه های حفاری می‌باشد و همانند سایر محیط های صنعتی به دلیل ماهیت و نوع فعالیت ها با مخاطرات مختلفی از نظر ایمنی، سلامت و بهداشـت و محیط زیست همراه می باشد، در نتیجه امکان آسیب به انسان، تجهیزات و محیط زیست، در صورت وقوع حادثه، وجود دارد. از این رو، مطالعه حاضر در زمینه ارزیابی و مدیریت ریسک ایمنی و بهداشتی جهت شناسایی مخاطرات احتمالی، تخمین میزان ریسک و کنترل و کاهش سطح خطر و در راستای حفظ سلامت کارکنان، تجهیزات و سرمایه مربوطه به انجام رسید.
2- مواد و روش ها
در سطح دستگاه های حفاری خشکی شرکت ملی حفاری ایرانتاپیش از اجرای این تحقیق مطالعه ای در زمینه ارزیابی ریسک به انجام نرسیده بود. یکی از مهمترین نقاط قوت روش کنونی تأکید بر کار گروهی وافزایش ابتکارونوآوری دراعضای تیم کاری است. در همین راستا وبه منظور شناسایی منابع ریسک در سطح دستگاه های حفاری خشکی شرکت ملی حفاری ایران، دستگاه حفاری 61 فتح مورد بررسی قرارگرفت، همچنین گروه کارشناسی پنج نفره مشتمل بر: متخصص بهداشت حرفه ای(دو نفر)، متخصص ایمنی صنعتی(دو نفر) و کارشناس ارشد عملیات حفاری(یک نفر) شکل گرفت. انتخاب این افراد مبتنی بر تخصص و تجربه بود. تیم کارشناسی با توجه به دستورالعمل روش«ویلیام فاین»، نخست اقدام به فهرست برداری از کلیه منابع خطرزا نمود.
نتایج این فهرست برداری ها سپس در قالب چک لیست هایی ثبت گردید تا ضمن تشریح فرآیند کار از صحت و کامل بودن اطلاعات اطمینان حاصل شود. نحوه تکمیل این چک لیست ها بدین صورت بود که ابتدا فعالیت هر کدام از تجهیزات شرح داده شد و سپس خطرات مرتبط با هر یک مشخص گردید. هم چنین اثرات جانی و مالی ناشی از وقوع خطرات بر انسان، محیط زیست و تجهیزات پیش بینی و جهت کنترل و کاهش آن ها اقدامات اصلاحی یا کنترلی ارائه شد. به منظور کسب اطلاعات در خصوص ایمنی در واحدهای منتخب، پرسشنامه هایی تنظیم گردید. در این روش به منظور شناسایی خطرات و ریسك‌های مشاغل از طریق بررسی و مطالعه روی مراحل فرآیند، نوع مواد اولیه و جانبی مورد مصرف در فرآیند، تجهیزات و ماشین‌آلات، فضا و شرایط محیط كار، نوع محصولات تولیدی و با استفاده از مشاهدات و مصاحبه با افراد و آگاه و آشنا به مراحل فرآیند بعمل آمد. روش های بكار گرفته شده در این پژوهش پویا بوده و شامل كلیه خدمات، محصولات و فعالیت ها در شرایط عملیاتی نرمال، غیرنرمال و اضطراری می‌باشد. به منظور ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین لازم است تا رتبه بندی شدت اثر، رتبه بندی احتمال وقــوع خطر و رتبه بندی میزان تماس هر یک از فعالیت ها و جنبه های آن مطابق با جداول مربوطه روش مزبور استخراج گردد.
2-1- نحوه امتیازدهی و اولویت بندی ریسک ها
دراین روش امتیاز ریسک براساس جداول رتبه بندی شدت اثر، رتبه بندی احتمال وقوع و رتبه بندی میزان تماس، و از محاسبه حاصلضربآنهامحاسبهمی گردد که در آن R نمره ریسک، C شدت پیامد، E میزان مواجهه وP احتمال وقوع می باشد. مقدار عددی C ، E و P طبق مدل مطالعه و براساس جداول شدت پیامد، احتمال وقوع و میزان موجهه بدست می آید.
R=C × E × P
پس از محاسبه نمره ریسک رتبه بندی سطوح ریسک براساس جدول شماره 1به انجام می رسد. این رتبه بندی تعیین كننده اقدامات اصلاحی مؤثری است كه بایستی درمرحله مدیریت ریسک انجام شود.
جدول شماره 1- رتبه بندی سطح ریسک
رتبه | اقدامات | طبقه | سطح ریسک |
> 200 | اصلاحات فوری برای کنترل ریسک موردنیازاست، توقف فعالیت | اضطراری | High |
199-90 | توجهات لازم دراسرع وقت بایستی صورت گیرد | غیرنرمال | Medium |
> 89 | خطر تحت کنترل و نظارت می باشد | نرمال | Low |
در مرحله پیشنهاد اقدامات اصلاحی با توجه به اهمیت ریسک ها، ابتدا برای ریسک های با سطح اضطراری، برنامه های کنترلی و اقدامات اصلاحی تهیه شد تا به سطح غیرنرمال، یا نرمال نایل شوند. در ادامه برای ریسک های با سطح غیرنرمال، برنامه های کنترلی تهیه شد، تا با اعمال روش های کنترلی و پایش مستمربه سطح نرمال تغییر یابند. در نهایت پس از مشخص شدن نمره ریسک، میزان هزینه های قابل قبول از رابطه ذیل محاسبه می شود:
J=R/CF´DC
که در آن J هزینه قابل توجیه، R نمره ریسک، CF عامل هزینه و DC درجه تصحیح است.
3- یافته های پژوهش
در جداول2 تا 4رتبه بندی خطرات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای دستگاه حفاری تحت بررسی به تفکیک در سطوح بالا، متوسط و کم ارائه شده است.
جدول شماره2- نمایش ارزیابی خطرات با سطح ریسک بالا
ردیف | فعالیت | پیامد | احتمال وقوع | شدت اثر | میزان تماس | عدد ریسك | سطح ریسك |
1 | انبارداری كپسول | انفجار ناگهانی سیلندرها در حین جابجایی نشت گازهای سمی و احتراقی، آتش سوزی | 10 | 10 | 4 | 400 | بالا |
2 | تأمین برق دستگاه | آتش سوزی،گیر كردن اعضای بدن درون ماشین آلات و موتورآلات و قطع عضو، برق گرفتگی، سوختگی ناشی از برق گرفتگی | 10 | 10 | 4 | 400 | بالا |
3 | راندن لوله‌های جداری | سقوط بار معلق،كار در ارتفاع، سقوط مرگبار،گیر كردن اعضای بدن، برخورد لوله به افراد، برخورد الوتیور به جایگاه دكلبان لوله جداری |
6
|
10
| 6 | 360 | بالا
|
4 | بالا بردن BOP | كار در ارتفاع و خطر سقوط مرگبار ، خطر سقوط بارهای معلق |
6 |
10 |
5 |
300 |
بالا |
5
| چیدمان دکل حفاری | گیر كردن اعضای بدن در بین تجهیزات،خطر سقوط بار سقوط از ارتفاع | 6 | 10 | 5 | 300 | بالا |
6 | مشبك‌كاری | سقوط بارمعلق،آسیبهایارگونومیك،خطر سقوط كاركنان ازارتفاع،برخورد پتك به افراد،تركیدن خطوط تحت فشار،انفجاربراثر ضربه ورسیدن جریان برق و رعدوبرق | 6 | 10 | 5 | 300 | بالا |
7 | شروع حفاری | افزایش فشار و تركیدن خطوط پرفشار سیال حفاری، برخورد خطوط به افراد | 10 | 10 | 2 | 200 | بالا |
8 | اسیدكاری
| تركیدن خطوط و برخورد به افراد، پاشش اسید و بروز سوختگیهای شدید ناشی از اسید، آسیبهای اسكلتی | 6 | 10 | 4 | 240 | بالا |
9 | حفاری با هوا | تركیدن خطوط و یا در رفتن اتصالات خطوط و برخورد به افراد، سروصدای ناهنجار و نامتعارف | 6 |
10
|
4
|
240
|
بالا
|
جدول شماره3- نمایش ارزیابی خطرات با سطح ریسک غیرنرمال(متوسط)
ردیف | فعالیت | پیامد | احتمال وقوع | شدت اثر | میزان تماس | عدد ریسك | سطح ریسك |
1 | لوله مغزی سیار | ضربدیدگی، مشكلات ارگونومیك، برخورد و صدمه به تجهیزات و افراد،خطر سقوط، ،كار با بالابر هوایی، كار با خطوط تحت فشار، تركیدن خطوط،پاشیدن اسیدویا گازوئیل به افراد، بروز آسیبهای اسكلتی و عضلانی | 6 | 8 | 2 | 96 | متوسط |
2 | آزمایش شیر فورانگیر | لیز خوردن،نفوذ گل و مایعات به چشم افراد،سقوط به حوضچه، برخورد الویتور به افراد ، محبوس شدن گاز پشت زبانه كور،كار در ارتفاع،، ، عمل نكردن شیرهای ایمنی پمپهای گل، تركیدن خطوط تحت فشار | 6 | 10 | 2 | 120 | متوسط |
3 | حفاری زیر فشار تعادلی مخزن | پتك زدن، برخورد پتك، برخورد پلیسه، آسیبهای ارگونومیكی، كار در ارتفاع و خطر سقوط از ارتفاع، خطرگیر كردن دستان و شكستگی، برخورد اتصالات به افراد، جابجایی بار، خطر سقوط بار | 6 | 6 | 4 | 144 | متوسط |
4 | سیمانكاری | آسیب به تجهیزات، ناراحتیهای ارگونومیك، بروز مشكلات شنوایی، گرمای موتورها، استرس‌های حرارتی، كار با خطوط تحت فشار، دررفتن ویا تركیدن خطوط، گردو غبار، سقوط و برخورد تجهیزات به افراد | 6 | 6 | 5 | 180 | متوسط |
5
| پیمایش چاه (لوله بالاوپایین( | گیر كردن اعضا بدن، آسیبهای اسكلتی و عضلانی، آسیبهای ارگونومیكی، سرو صدا افتادن وسایل، برخورد استند لوله به جایگاه دكلبان و صدمه دیدگی جایگاه دكلبان | 6 | 3 | 5 | 90 | متوسط |
جدول شماره4- نمایش ارزیابی خطرات با سطح ریسک نرمال(کم)
ردیف | فعالیت | پیامد | احتمال وقوع | شدت اثر | میزان تماس | عدد ریسك | سطح ریسك |
1 | تحویل چاه و محوطه آن | رها شدن بارازجراثقال،برخورد به افراد وشكستگی اعضا، عوارض ارگونومیك | 4 | 5 | 2 | 40 | کم |
2 | شستشوی دستگاه حفاری و متعلقات آن | استفاده از مواد شیمیایی، بروز حساسیتهای پوستی، كار در ارتفاع، پاشش مواد شیمیایی به سرو صورت، برخورد به چشمان، لیز خوردن، آسیبهای اسكلتی و عضلانی، شكستگی | 6 | 5 | 2 | 60 | کم |
3 | عملیات جابجایی | سقوط بار، واژگونی خودروی حمل بار، ارتعاش، آسیب به تجهیزات، آسیبهای ارگونومیكی | 4 | 5 | 2 | 40 | کم |
4
| باز نمودن دستگاه حفاری | لیزخوردن، سقوط ازارتفاع، كاردرارتفاع،بریدن كابل و زنجیر جراثقال، آسیب به تجهیزات، تلفات انسانی، برخورد پتك به اعضای بدن | 4 | 5 | 2 | 40 | کم |
5 | درمانگاه سرچاهی | رانندگی آمبولانس، خطرات تصادف، مرگ و یا آسیبهای اساسی، تماس با بیماران | 8 | 3 | 2 | 48 | کم |
با توجه به نتایج جداول 2 الی 4 که به شناسایی خطرات ارزیابی ریسك خطرات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای فعالیت ها و فرآیندهای دستگاه حفاری پرداخته و در برگیرنده نمرات و سطح ریسك خطرات می‌باشند، بررسی و تجزیه و تحلیل حاصل از نتایج به شرح زیر ارائه می‌شود:
عملیات انبارداری سیلندرهای تحت فشار اكسیژن و استیلن و پیامدهای آن كه خطر انفجار و آتش‌سوزی و مسمومیت های ناشی از نشت گازهای سمی و احتراقی با نمره ریسك 400، تأمین برق دستگاه و فعالیت‌های زیر مجموعه (نظیر انتقال برق از طریق خطوط كابلی به نقاط هدف، تعمیر و نگهداری موتورآلات و ...) دارای خطراتی نظیر آتش‌سوزی، سوختگی، برق‌گرفتگی و در موارد حاد منجر به مرگ افراد می‌گردد با نمره ریسك 400 دارای سطح ریسك بالایی می‌باشند.
مجموعه عملیات راندن لوله جداری و فعالیت‌های زیر مجموعه بعلت سنگین‌بودن عملیات، حمل بارهای فوق سنگین معلق، دارای پیامدهایی از قبیل خطر سقوط از ارتفاع و آسیب های اسكلتی و عضلانی و در موارد حاد مرگ و سقوط بارهای معلق بوده با نمره ریسك 360 دارای سطح ریسك بالا می‌باشند. عملیات بالابردن مجموعه شیرهای فوران گیر و مراحل اجرای آن دارای نمره ریسك 300 و سطح ریسك بالا می‌باشد.
پیامدهای آن بعلت اینكه فعالیت بالابری عمدتا كار در ارتفاع و جابجایی وسایل و تجهیزات فوق سنگین، بستن خطوط شیرها در مكان محدود دارای خطراتی از قبیل سقوط از ارتفاع و شكستگی، آسیب های عضلانی و در مواردی مرگ افراد، گیركردن اعضا بین تجهیزات، خطر سقوط بار معلق و برخورد به افراد و آسیب های اسكلتی و عضلانی و در مواردی مرگ و نیز آسیب تجهیزاتی از جمله پیامدهای این عملیات بوده كه آن را در رده سطح ریسك بالا قرار داده است. عملیات چیدمان دستگاه حفاری و مراحل اجرایی آن از جمله فعالیت ها و فرآیندهایی است كه مراحل اجرای آن دارای نمره ریسك 300 می‌باشد كه در رده فعالیت‌هایی با سطح ریسك بالا قرار می‌گیرد. از جمله خطرات و ریسك‌های پیش رو در این عملیات و مراحل اجرای آن حمل و جابجایی محموله بارهای فوق سنگین و بالابری آنها و خطرات سقوط بار معلق و برخورد به پرسنل آسیب های اساسی اسكلتی و عضلانی و در مواردی مرگ آنها می‌باشد.
همچنین كار در ارتفاع و خطر سقوط مرگبار از جمله خطرات عمده عملیات چیدمان دستگاه حفاری می‌باشد كه منجر به قرارگیری این عملیات جزو فعالیت‌هایی با ریسك بالا در سطح دستگاه حفاری شده است. مجموعه عملیات پایین انداختن شیرهای فورانگیر و مراحل اجرایی آن دارای سطح ریسك بالا می‌باشند. مراحل اجرای آن از قبیل تخلیه حوضچه چاه از سیالات درون آن، بازنمودن خطوط برگشتی گل، بازنمودن و پایین‌آوردن «Bell Nipple»، بازنمودن كابل های مهار فورانگیر دالیزی، بازنمودن خطوط هیدرولیك دارای نمره ریسك 300 و سطح ریسك بالا می‌باشند. عملیات مشبك‌كاری واجد نمره ریسك 300 گردیده كه حائز سطح بالایی از ریسك می‌باشد كه علت آن ناشی از خطرات و پیامدهای احتمالی ناشی از باربری و جابجایی بارهای سنگین و فوق سنگین و خطر سقوط آنها و برخورد به پرسنل، كار در كنار خطوط تحت فشار، خطر انفجار مواد ناریه و انفجاری مورد استفاده در عملیات می‌باشد.
عملیات حفاری با هوا واجد نمره 240 می‌باشد كه دارای سطح ریسك بالا می‌باشد. این سطح بالا به دلیل خطرات ناشی از كار در كنار خطوط تحت فشار انتقال هوای فشار قوی و احتمال در رفتن اتصالات و تركیدن آنها و برخورد به پرسنل و بروز آسیب و همچنین صدای نامتعارف و بالاتر از حد استاندارد ناشی از كاركرد كمپرسورهای هوا و موتورهای مولد نیرو می‌باشد. عملیات اسیدکاری با نمره ریسک 240 به علت پیامدهایی نظیر تركیدن خطوط و برخورد به افراد، پاشش اسید به افراد و بروز سوختگی های شدید، آسیب های اسكلتی و در موارد حاد مرگ در رده فعالیت های با ریسک بالا قرار می گیرد. شروع حفاری با نمره ریسک 200 و پیامدهای افزایش فشار و تركیدن خطوط پرفشار، برخورد خطوط به افراد و بروز آسیب و در مواردی مرگ واجد سطح ریسک بالا می باشد.
عملیات لوله مغزی سیار با نمره ریسک 96، آزمایش شیرهای فورانگیربانمره 120، حفاری زیرفشار تعادلی مخزن با نمره 144، سیمانکاری با نمره 180 و پیمایش چاه با نمره 90 دارای سطح ریسک متوسط می باشند.
فعالیت ها و فرآیندهای تحویل چاه و محوطه آن با نمره ریسک40، شستشوی دستگاه حفاری و متعلقات آن با نمره 60، عملیات جابجایی با نمره 40، اسپاد دکل با نمره 24، بازنمودن دستگاه حفاری با نمره 40 و درمانگاه سرچاهی با نمره 48 از جمله فعالیت های با سطح ریسک کم می باشند.
4- بحث و نتیجه گیری
نتایج تحقیق حاضر نشان داد كه فعالیت ها و فرآیندهای یک دستگاه حفاری از میزان خطر بالایی برخوردار می باشد. لیكن خوشبختانه میزان خطر درحد بحرانی برآورد نمی شود. هرچند بایستی با تخصیص منابع و زمان بندی مناسب، نسبت به كاهش تجهیزات و فرآیندهای با میزان خطر بالا در این قسمت اقدام نمود. با توجه به نتایج ارزیابی ریسك و جداول 2 الی4 می‌توان نتیجه گرفت كه اكثر پیامدهای احتمالی فعالیت ها و خطرات آنها ناشی از بی‌توجهی پرسنل و عدم پایش مستمر می‌باشد. با توجه به بالابودن احتمال وقوع، شدت اثر و میزان تماس و در نتیجه ریسك بالا، ضروری است به منظور پیشگیری از وقوع ریسك و نیز پیش‌بینی تسهیلات لازم، توجه خاص به آن معطوف شود. از این رو به منظور كاهش ریسک های موجود، مدیریت مناسب بر روی افراد و تجهیزات به گونه‌ای اعمال گردد كه اقدامات كنترلی و اصلاحی و پیشگیرانه برای هر فعالیت به درستی تعریف و اجرا گردد. این اقدامات می‌بایستی براساس سطح ریسك بالا جهت آنالیز و تخصیص منابع با هدف بهبود تعیین شود.
اقدامات اصلاحی پیشنهادی درخصوص خطرات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای:
1- جهت مدیریت حوادث، خطرات براساس جدول ریسك اولویت‌بندی شوند.
2- مطالعات ارزیابی ریسك بصورت مداوم در سطح دستگاه های حفاری در صورت ورود تكنولوژی جدید، تغییر فعالیت و یا فرآیند صورت پذیرد.
3- نقاط خطر در دستگاه های حفاری شناسایی و در اختیار پرسنل قرار گیرد.
4- با توجه به اینكه عمده منبع صدای بلند تولید شده ناشی از موتورهای دیزلی می‌باشد پیشنهاد می‌شود از دستگاه های خفه‌كن صدا (Muffler) جهت اگزوز آنها استفاده گردد و یا موتورها با عایق‌های جاذب صدا محصور شوند.
5- اكثر پرسنلی كه در نقاط با آلودگی صوتی بالا كار می كنند به هیچ وجه از گوشی استفاده نمی كنند. الزام پرسنل نسبت به استفاده از گوشی جهت كاهش عوارض ناشی از كار در محوطه‌های با صدای بلند پیشنهاد می‌گردد.
6- بكارگیری تكنولوژی های نوین حفاری و اتوماتیك كه میزان كار فیزیكی پرسنل به حداقل ممكن برسد.
7- آموزش بدو استخدام و حین كار جهت پرسنل به منظور آشنایی با خطرات محیط كار
8- با توجه به نتایج ارزیابی ریسك خطرات و بالابودن سطح ریسك فعالیت ها در صنعت حفاری به منظور نظارت بیشتر و اجرای اقدامات كنترلی، افسر ایمنی در سطح دستگاه های حفاری مستقر گردد.
9- به منظور پایش حفظ سلامت حرفه‌ای پرسنل، معاینات ادواری طب كار الزامی گردد و هر فرد مشاغل دارای شناسنامه شغلی سلامت باشد.
حسن مرادی، گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خوزستان- کارشناس HSE شرکت ملی حفاری ایران
مقداد پیرصاحب، دکترای تخصصی بهداشت محیط، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
منابع:
1- محمد فام، ایرج.1382.مهندسی ایمنی. چاپ دوم، نشر فن آوران.
2- میرجلیلی،ع و میرجلیلی،ع.1388.اصول و مبانی ارزیابی و مدیریت ریسک در محیط زیست.ج 1و2.اندیشمندان یزد.ج اول256 صفحه.ج دوم 312 صفحه
3- Allahyari T. [Hazard analysis and risk assessment in chemical processes]. Fanavaran Andisheh Publications 2005; 1: 56-61.(Persian)
4-Rabbani M. [Risk assessment methods]. Hengam Publications 2001;1:95-107.(Persian)
5- Varnere JV. Occupational risk analysis of Samandile pipe manufacturing in constructional phase. of Strasburg University 2007; 1(9): 109-21.
6- Ahmadzadeh A, Beigi F. [Feasibility study of risk assessment and management methods in units being watched by Iran oil products refining and distributing national company. The 2nd State Congress for “Safety Engineering” and “HSE” 2005.p.43-55.(Persian)
7- Ghoreishi N, Mohammadi SA. [Safety and occupational health assessment in Behran company using combining “FM&EA” and “William Fine” methods]. The1st Congress on “HSE” in Oil, Gas and Petrochemical Industries. Bandarabbas 2006.p.17-22. (Persian)
8- Fine, WT. 1971. Mathematical evaluations for controlling hazards.
9-Joazi SA, Ka'abzadeh Sh, Mahdi Irankhahi M [Safety, Health & Environmental Risk Assessment and Management of Ahwaz Pipe Manufacturing Company via “William Fine” Method].Scientific Journal of Ilam University of Medical Science.Feb. 2010. (Persian)
10- Barens,W.etal.2001.Occupational health & safety risk management in Michigan Steel Manufacturing by William fine method.Fuzzy Risk Assessment journal,vol:3.pp17-29.
11-Smoskey,K.etal.2006.Risk Assessment of Bilishev Railroad Factory by William Fine method. Valentiniev Journal of Science. Moscow Technical University.Vol:4.No:27. pp:67-75
