لیفتینگ پلن و یا برنامه باربرداری مجموعه‌ای از برنامه‌ریزی‌ها ،محاسبات ،بررسی‌ها و شبیه‌سازی قبل از جابجایی بار و یا بارهایی می‌باشد که می‌خواهیم از نقطه A به نطقه B برسانیم .البته این امر به وسیله جرثقیل‌ها ، ماشین‌آلات حمل و نقل، تجهیزات بالابری، اسلینگ‌ها و نیروی انسانی آموزش دیده میسر خواهد شد.
در لیفتینگ پلن هدف نهایی غلبه کردن به نیروی گرانش زمین برای جابجایی بار‌ها به صورت کنترل شده، ایمن و با بهره‌وری بالا می‌باشد.
اهمیت لیفتینگ پلن در چیست؟
برای اینکه اهمیت موضوع را درک کنیم مواردی را ذکر می‌کنیم که در صورت عدم وجود لیفتینگ پلن می‌تواند رخ دهد:
- وقوع حوادث در زمان جابجایی بار
- به خطر افتادن نیروی انسانی و تجهیزات
- خسارات جبران ناپذیر به افراد ، تجهیزات و پروژه
- هدر رفتن زمان و منابع مالی
- پایین آمدن بهره‌وری
عدم وجود لیفتینگ پلن در عملیان باربرداری به سان این می‌ماند که شما خودرویی در اختیار دارید و می‌خواهید از یک مبدا به یک مقصد مشخص برسید اما نمی‌دانید چقدر سوخت نیاز دارید و نمی‌دانید باید از چه مسیری به مقصد برسید ، در خوشبینانه‌ترین حالت شما به مقصد نمی‌رسد و آسیبی هم نمی‌بینید.
روند لیفتینگ پلن در جوامع بین المللی
امروزه در دنیا لیفتینگ پلن قبل از عملیات باربرداری به صورت روتین و لازم الجرا تنظیم و تهیه می‌گردد و به وسیله مسئولین ایمنی و سوپروایزرها به رویت و نظارت می‌رسد. به صورت معمول مدیر تیم باربرداری (lift director) برنامه باربرداری را با در نظر گرفتن تمام مسائل سایت و محاسبات دستی و کامپیوتری تنظیم می‌کند ، در مواقع بسیاری لیفتینگ پلن به صورت کامل در نرم افزار‌های کامپیوتری که البته در مقالات بعدی به صورت کامل به آن خواهیم پرداخت ،تهیه می‌گردد.
محصول لیفتینگ پلن ،باربرداری با موفقیت و همراه با آرامش می‌باشد.در واقع عملیات باربرداری بدون لیفتینگ پلن و برنامه باربرداری با ریسک بالا همراه می‌باشد.
در نهایت لیفتینگ پلن نقشه راهی است برای رسیدن به مقصودی که هدف آن باربرداری موفق با ریسک پایین می‌باشد.
چه مواردی باید در لیفتینگ پلن مورد توجه و بررسی قرار گیرد؟
- مقدار وزن بار
- ابعاد و حجم بار
- محل مرکز ثقل بار
- محدودیت ارتفاع
- مشخصات فنی جرثقیل‌های منتخب شده در پروژه
- ظرفیت و جدول بار جرثقیل‌ها
- مشخصات و ظرفیت تجهیزات بستن بار
- بازرسی‌های دوره‌ای و اولیه تجهیزات لیفتینگ
- بررسی سلامت بودن تجهیزات لیفتینگ
- محل قرار‌گیری جرثقیل‌ها بر اساس نقشه جغرافیایی سایت و بررسی موانع فیزیکی
- تعیین نوع باربرداری (عادی یا غیر متداول)
- اصول باربرداری
- ارزیابی ریسک
در ادامه مقاله‌های بعدی هر یک از موارد ذکر شده در بالا را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
انواع لیفتینگ پلن بر اساس باربرداری
به صورت کلی به دو گروه اصلی تقسیم می‌گردد:
- لیفتینگ پلن بر اساس باربرداری عادی (routin lifts)
- لیفتینگ پلن بر اساس باربرداری غیر عادی یا خاص (non-routin lifts)
باربرداری عادی (routin lifts)
نوعی باربرداری می‌باشد که در کارگاه‌ها و سایت‌های عملیاتی به صورت روتین و روزانه انجام می‌گردد.بار مجاز در این نوع باربرداری ۵۰ تن و کمتر می‌باشد.اگر شرایط عملیات باربرداری به صورت زیر باشد میتوان آن را یک باربرداری عادی در نظر گرفت:
- شرایط محیطی مناسب باشد.(شرایط آب و هوایی ایده آل)
- محل باربرداری غیر حساس و عادی باشد.
- باربرداری های تکراری و روتین روزانه.
- بارهایی که مرکز ثقل آن از پیش مشخص باشد.
- بارهایی که ۷۵ درصد کمتر از ظرفیت جرثقیل باشد.
- باربرداری‌هایی که از قبل ارزیابی ریسک شده‌اند و تکراری می‌باشند.
- بارهای زیر ۵۰ تن.
- بارهایی که وزن مشخص و محاسبه شده دارند.
- بارهایی که مرکز ثقل‌شان عمود بر قلاب جرثقیل باشد.
- استفاده از تجهیزات باربرداری بازرسی شده ،سلامت ،متداول و استاندارد.
- عملیات باربرداری که یک اپراتور و ریگر با تجهیزات مشخص و بارهای مشخص و تکراری در طول روز انجام داده‌اند و محاسبات و رعایت زوایای باربرداری در آن رعایت شده است.
- عملیات باربرداری با لیفتینگ پلن مشخص و تکراری.
باربرداری غیرعادی یا خاص (non-routin lifts)
این نوع باربرداری به صورت غیر‌معمول و خاص انجام می‌گردد و در شرایط خاص ،بارهای حساس و سنگین را شامل می‌شود.البته جابه‌جایی بارهای بالای ۵۰ تن و با چندین جرثقیل هم از این نوع باربرداری می‌باشد.
اگر شرایط عملیات باربرداری به صورت زیر باشد میتوان آن را یک باربرداری غیرعادی و خاص در نظر گرفت:
- باربرداری بالای ۵۰ تن.
- عملیات لیفتینگ با دو یا چند جرثقیل و بالابر.
- عملیات باربرداری تاندوم لیفتینگ.(Tandem lift)
- عملیات باربرداری پیچیده.(Complex lift)
- لیفتینگ در سایت‌های حساس و خاص.
- استفاده از تجهیزات باربرداری خاص.
- بار هایی که بالاتر از ۷۵ درصد ظرفیت جرثقیل‌ها باشد.
- بارهایی که فاقد برنامه باربرداری روتین و مشخص باشد.
- شرایط محیطی خاص برای سایت مورد نظر و وجود موانع در زمان باربرداری.
- باربرداری های متحرک و دینامیک.
- بارهای نا متعادل و دارای مرکز ثقل متفاوت.
- بارهایی که مرکز ثقل آنها بر قلاب جرثقیل عمود نباشد.
روند تهیه لیفتینگ پلن
ابتدا بر اساس درخواست مدیر سایت و با توجه به روند مدیریت پروژه و بار مورد نظر ،روند کار شروع می‌گردد.با اطلاعات جمع اوری شده از سایت عملیات به وسیله تیم باربرداری ، محاسبات لازم با توجه به شرایط سایت ،بار و جرثقیل‌ها به وسیله مدیر تیم انجام می‌گردد و در نهایت برنامه باربرداری تنظیم می‌شود.البته موارد بسیاری باید مورد توجه قرار گیرد که در قسمت‌های قبلی به آنها پرداختیم.
با تهیه لیفتینگ پلن به وسیله افراد ذیصلاح و آموزش دیده و با در نظر گرفتن کلیه موارد ایمنی و اصول باربرداری عملیات باربرداری انجام می‌پذیرد. با دانلود نمونه فرم لیفتینگ پلن، می‌توانید تهیه آن را شروع کنید.
چه کسانی در اجرای عملیات باربرداری نقش و مسئولیت دارند؟
افرادی که نقش و مسئولیت در عملیات باربرداری دارند با توجه به استاندارد‌ها و قوانین بین‌المللی از جمله استاندارد ASME (انجمن مهندسین مکانیک آمریکا) به شرح زیر می‌باشند:
- مدیر تیم باربرداری (Lift Director)
- تیم باربرداری (Signalmen,Rigger)
- مدیر سایت (Site supervisor)
- مالک جرثقیل (Crane owner)
- اجاره کننده جرثقیل (Crane User)
- اپراتور جرثقیل (Crane Operator)
با توجه به مطالب ذکر شده در این مقاله و گستردگی بحث برنامه باربرداری و عملیات لیفتینگ در مقالات بعدی ،تهیه و نمونه برنامه باربرداری ،آشنایی و محاسبات تجهیزات باربرداری، استفاده از جدول بار جرثقیل و مواردی از این دست به دوستان ارائه خواهد شد.
شرکت بازرسی مهندسی آستـــــــا تنها شرکت دارنده هر ۳ مجوز بازرسی از مرکز تائید صلاحیت ایران ، سازمان ملی استاندارد ایران و مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت بهداشت کار در ایران
منبع : شرکت آستا
