در محیط‌های صنعتی، عمرانی، نفت و گاز، کارگاه‌های ساختمانی و حتی صنایع غذایی، فعالیت‌هایی وجود دارند که با خطرات بالقوه‌ای همراه هستند. انجام این فعالیت‌ها بدون ارزیابی خطر و بدون هماهنگی دقیق می‌تواند منجر به حوادث جبران‌ناپذیر شود. یکی از ابزارهای بسیار مهم برای مدیریت این خطرات، پرمیت کار یا مجوز کار است.
پرمیت چیست؟
پرمیت (Permit to Work) یک سیستم رسمی برای صدور مجوز انجام کارهای خاص است که با خطراتی همراه هستند. این مجوز تضمین می‌کند که اقدامات ایمنی لازم پیش از شروع کار انجام شده‌اند و هماهنگی بین بخش‌های مختلف برقرار است.
پرمیت تضمین می‌کند که:
خطرات شناسایی و کنترل شده‌اند
اقدامات پیشگیرانه پیاده‌سازی شده‌اند
مسئولیت‌ها و نقش‌ها شفاف هستند
افراد آموزش‌دیده در محل حضور دارند
عملیات در بازه زمانی مشخص انجام می‌شود
اجزای اصلی پرمیت
یک پرمیت استاندارد باید شامل بخش‌های زیر باشد:
عنوان و نوع پرمیت (مثلاً پرمیت فضای بسته یا پرمیت کار گرم)
توضیح دقیق کار مورد نظر
نام افراد مسئول (مجری، ناظر، ایمنی‌بان)
زمان شروع و پایان فعالیت
موقعیت مکانی دقیق کار
شناسایی خطرات موجود
اقدامات کنترلی مورد نیاز (تهویه، ایزوله کردن، برچسب‌گذاری، تخلیه گاز، قفل و کلید و...)
تجهیزات ایمنی مورد نیاز (PPE)
آزمایش‌ها و تست‌های ایمنی (مانند تست اکسیژن، گازهای قابل اشتعال، دما، برق و...)
امضای تمام مسئولان مربوطه (واحد اجرایی، ایمنی، ناظر، مسئول عملیات)
دستورالعمل‌های اضطراری و تماس‌های ضروری
زمان تمدید، لغو یا ابطال پرمیت
انواع پرمیت کار و کاربردهای آن‌ها
1. پرمیت فضای بسته (Confined Space Permit)
مخصوص ورود به فضاهای محدود با تهویه ضعیف یا خطر تجمع گازهای سمی و انفجاری مانند مخازن، چاه‌ها، منهول‌ها، لوله‌ها و تانکرها است.
الزامات خاص: گازسنجی، تهویه مکانیکی، ناظر ایمنی، نفر نجات، تنفس مصنوعی، ابزار ارتباطی
تست‌ها: اکسیژن، CO، H₂S، CH₄
طبق آیین‌نامه ایران و استاندارد OSHA 1910.146 ضروری است
2. پرمیت کار گرم (Hot Work Permit)
برای عملیات‌هایی که منجر به تولید جرقه، حرارت یا شعله می‌شوند، مانند جوشکاری، برش‌کاری، سنگ‌زنی، لحیم‌کاری یا استفاده از شعله باز.
اقدامات ایمنی: خاموش‌کننده آتش، تمیز کردن منطقه، آتش‌بان، حذف مواد قابل اشتعال
مدت اعتبار: معمولاً فقط در ساعات مشخصی از روز
3. پرمیت کار سرد (Cold Work Permit)
برای کارهایی که منبع حرارت ندارند ولی همچنان دارای خطراتی هستند. مثل تعمیرات مکانیکی، تخریب، مونتاژ تجهیزات یا تعویض قطعات.
خطرات: سقوط اشیاء، گیر افتادن بین قطعات، نشت مواد شیمیایی
الزام PPE و قفل‌گذاری منابع انرژی (LOTO)
4. پرمیت برق‌کاری (Electrical Work Permit)
برای تعمیر یا کار بر روی تجهیزات برق‌دار یا با ولتاژ بالا صادر می‌شود.
اقدامات ایمنی: قطع برق، تست ولتاژ صفر، قفل‌گذاری، استفاده از تجهیزات عایق
الزامات استاندارد NFPA 70E و IEC 60364
5. پرمیت حفاری (Excavation Permit)
برای عملیات خاک‌برداری، حفر ترانشه یا کندن زمین.
خطرات: ریزش، برخورد با خطوط لوله و کابل‌های برق
الزامات: تثبیت دیواره‌ها، شناسایی زیرساخت‌ها، اطلاع‌رسانی به واحدهای مرتبط
6. پرمیت کار در ارتفاع (Working at Height Permit)
برای کار در ارتفاع بیشتر از 2 متر بدون حفاظ صادر می‌شود.
تجهیزات الزامی: کمربند ایمنی، نردبان استاندارد، داربست تاییدشده، ناظر ایمنی
اقدامات: سیستم جلوگیری از سقوط، ارزیابی خطر سقوط اشیا
قوانین و آیین‌نامه‌های ایران درباره پرمیت
در ایران، پرمیت توسط مراجع مختلف قانونی الزام شده است:
- قانون کار (ماده 91): کارفرما موظف است محیطی ایمن و بهداشتی برای کارگران فراهم کند.
- آیین‌نامه کار در فضاهای بسته (مصوب وزارت کار): الزام پرمیت برای ورود به فضاهای محدود
- آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی: استفاده از PPE بر اساس سطح ریسک مشخص‌شده در پرمیت
- آیین‌نامه کار در ارتفاع: نیاز به پرمیت و آموزش تخصصی
استانداردهای بین‌المللی درباره پرمیت
OSHA (ایالات متحده – اداره ایمنی و بهداشت شغلی)
استاندارد 1910.146: پرمیت برای فضای بسته
استاندارد 1910.147: سیستم قفل و برچسب‌گذاری (LOTO)
الزام به آموزش، ارزیابی محیط، تهویه و استفاده از ناظر
ISO 45001 (سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای)
بند 8.1.2: کنترل عملیات و فعالیت‌های پرخطر
تاکید بر برنامه‌ریزی، مستندسازی، کنترل و بررسی پرمیت‌ها
NFPA 70E
برای ایمنی برق‌کاران و کنترل ریسک در مدارهای برق‌دار
API RP 2009 و NIOSH
راهنماهای تخصصی در صنعت نفت و پتروشیمی برای صدور پرمیت کار گرم و فضای بسته
چرا پرمیت حیاتی است؟ (مطالعه موردی)
در یکی از پالایشگاه‌های ایران، دو نفر بدون پرمیت وارد یک مخزن شدند که به‌تازگی تخلیه شده بود. به‌دلیل باقی‌ماندن گازهای قابل اشتعال، یکی از کارکنان دچار خفگی و دیگری در اثر انفجار جان باخت. بررسی‌ها نشان داد که هیچ‌گونه پرمیت، تست گاز یا ناظر ایمنی در محل حضور نداشته‌اند.
پرمیت، حلقه‌ای کلیدی در زنجیره ایمنی
پرمیت کار، ابزار کنترلی حیاتی برای پیشگیری از حوادث است. نه‌تنها یک الزام قانونی، بلکه بخشی از فرهنگ ایمنی در سازمان‌هاست. پیاده‌سازی صحیح سیستم پرمیت منجر به موارد زیر می‌شود:
کاهش چشمگیر حوادث
افزایش آگاهی کارکنان
مستندسازی فعالیت‌های پرریسک
انطباق با استانداردهای ملی و جهانی
ایجاد فرهنگ مسئولیت‌پذیری و مشارکت در ایمنی
