جوشکاری و برشکاری گرم از پرخطرترین فعالیت‌های صنعتی محسوب می‌شوند که سالانه باعث حوادث متعددی می‌شوند. آیین‌نامه ایمنی جوشکاری و برشکاری گرم به‌عنوان یک سند معتبر فنی-حقوقی، الزامات ضروری برای پیشگیری از حوادث را مشخص کرده است. در این مقاله جامع، به بررسی کامل این آیین‌نامه می‌پردازیم و شما را به شنیدن پادکست تخصصی HSE قرمزپوش دعوت می‌کنیم که به تحلیل عملی این مقررات پرداخته است.
بررسی بخش‌های مهم آیین‌نامه ایمنی جوشکاری و برشکاری گرم
1. دامنه شمول و تعاریف کلیدی
ماده ۱ آیین‌نامه، فعالیت‌های زیر را پوشش می‌دهد:
جوشکاری قوس الکتریکی
جوشکاری گازی
برشکاری با اکسیژن
عملیات مشعل‌کاری
جوشکاری مقاومتی
عملیات حرارتی مرتبط
تعاریف مهم:
منطقه عملیات: محدوده‌ای با شعاع حداقل ۱۰ متر از محل جوشکاری/برشکاری
کارگر مجاز: فردی با گواهینامه معتبر جوشکاری
برشکاری گرم: هر نوع برش با استفاده از شعله یا قوس الکتریکی
۲. الزامات عمومی ایمنی (مواد ۲ تا ۵)
ماده ۲ - مسئولیت‌ها:
کارفرما موظف به تأمین کلیه تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
سرپرست کارگاه باید مجوز کار گرم صادر کند
جوشکار باید گواهینامه معتبر داشته باشد
ماده ۳ - بازرسی قبل از شروع کار:
بررسی سلامت دستگاه‌ها و تجهیزات
کنترل سیستم‌های تهویه
اطمینان از نبود مواد قابل اشتعال در محدوده ۱۵ متری
ماده ۴ - شرایط اضطراری:
وجود حداقل دو راه خروج
دسترسی سریع به کپسول آتش‌نشانی
آموزش کمک‌های اولیه به پرسنل
۳. تجهیزات حفاظت فردی (ماده ۶)
الزامات PPE برای جوشکاران:
کلاه ایمنی با محافظ صورت
دستکش نسوز مخصوص
پیش‌بند چرمی
کفش ایمنی با محافظ متالیک
عینک ایمنی با فیلتر مناسب (شماره ۵ تا ۱۴ بسته به نوع کار)
۴. ایمنی در جوشکاری قوس الکتریکی (مواد ۷ تا ۹)
مهم‌ترین نکات:
کابل‌ها باید عایق‌بندی کامل داشته باشند
اتصال به زمین الزامی است
در محیط‌های مرطوب استفاده از ترانسفورماتور ایزوله کننده ضروری است
حداکثر ولتاژ مدار باز ۸۰ ولت برای جریان متناوب
۵. ایمنی در جوشکاری و برشکاری گازی (مواد ۱۰ تا ۱۴)
مخاطرات اصلی:
نشت گازهای قابل اشتعال
برگشت شعله
انفجار سیلندرها
اقدامات احتیاطی:
استفاده از شیرهای یکطرفه (Flashback Arrestors)
نگهداری سیلندرها به صورت عمودی و با زنجیر ایمنی
ممنوعیت استفاده از روغن یا گریس در اتصالات
۶. عملیات در فضای بسته (ماده ۱۵)
الزامات ویژه:
تهویه مکانیکی با حداقل ۲۰ بار تعویض هوا در ساعت
نظارت مستمر بر میزان اکسیژن (نباید کمتر از ۱۹.۵٪ باشد)
استفاده از سیستم پایش گازهای سمی
حضور ناظر ایمنی در خارج از فضای بسته
پادکست تخصصی HSE قرمزپوش: تحلیل عملی آیین‌نامه
در پادکست HSE قرمزپوش، کارشناسان با تجربه HSE به بررسی چالش‌های اجرای این آیین‌نامه پرداخته‌اند:
تحلیل حوادث واقعی ناشی از عدم رعایت آیین‌نامه
راهکارهای عملی برای اجرای مقررات در کارگاه‌های کوچک
جدیدترین تکنولوژی‌های ایمنی در جوشکاری
روش‌های آموزش موثر به جوشکاران
حالا پادکست HSE قرمزپوش را بشنوید: لینک پادکست
سؤالات متداول درباره آیین‌نامه ایمنی جوشکاری
۱. آیا برای کارهای جوشکاری کوتاه‌مدت هم باید تمام مقررات رعایت شود؟
بله، حتی برای عملیات کمتر از ۱۰ دقیقه نیز کلیه الزامات ایمنی باید رعایت شود، مگر در شرایط اضطراری خاص با رعایت تمهیدات اضافی.
۲. گواهینامه جوشکار باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
گواهینامه معتبر باید:
توسط سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای یا مراکز مورد تأیید صادر شده باشد
حاوی نوع فرآیند جوشکاری و فلزات مجاز باشد
حداکثر ۵ سال اعتبار داشته باشد
۳. در صورت مشاهده تخلف ایمنی در جوشکاری چه اقداماتی باید انجام داد؟
۱. توقف فوری عملیات
۲. اطلاع به سرپرست کارگاه
۳. ثبت گزارش تخلف در فرم‌های مخصوص
۴. در صورت تکرار، گزارش به اداره کار
۴. آیا جوشکاری در ارتفاع مشمول مقررات خاصی است؟
بله، علاوه بر این آیین‌نامه، باید مقررات کار در ارتفاع نیز رعایت شود:
استفاده از هارنس ایمنی
ثابت‌سازی تجهیزات
وجود ناظر ایمنی
آیین‌نامه ایمنی جوشکاری و برشکاری گرم یک سند حیاتی برای پیشگیری از حوادث شغلی در این حوزه است. برای اجرای موثر آن توصیه می‌کنیم:
۱. متن کامل آیین‌نامه را از این لینک مطالعه کنید.
۲. پادکست HSE قرمزپوش را گوش دهید تا با تجربیات عملی آشنا شوید.
۳. چک‌لیست ایمنی جوشکاری تهیه کنید و قبل از هر عملیات آن را تکمیل نمایید.
۴. دوره‌های بازآموزی سالانه برای جوشکاران برگزار کنید.
با رعایت اصول ایمنی، می‌توانیم محیط کاری امن‌تری برای جوشکاران عزیز ایجاد کنیم.
