خطرات ناشی از جوشکاری در محیط کار

۳۱ مرداد ۱۳۹۹ مطالب مفید ایمنی ، جوشکاری ، HSE ، hse ، اشعه های ماورا

خطرات ناشی از جوشکاری در محیط کار از عواملی است که کارشناسان HSE، ایمنی، بهداشت حرفه ای و . . . باید همیشه مد نظر بگیرند و ارزیابی ریسک دقیقی داشته باشند تا حادثه ای با شدت بالا رخ ندهد.

مهندس هادی راوش،کارشناس مخازن هیدروکربوری

جوشکاری یکی از فرآیندهای مهم و پرکاربرد در صنایع است به طوری که دامنه کاربرد آن از صنایع غذایی گرفته تا ابزاردقیق و صنعت نفت را در برمی گیرد. درعملیات جوشكاری قطعات فلزی با استفاده از گرما یا فشار یا هر دو بهم متصل می شوند. جوشکاران باید بدانند که چگونه فلز را برای جوشکاری یا برش آماده کنند، کدام روش جوشکاری را بکار ببرند، چطور از وسایل خود به طور ایمن استفاده کنند و چه روشی را برای کنترل کیفیت به کار بندند. جوشکاران در گستره وسیعی می توانند کار انجام دهند. از آنجایی که هر محیط کاری مسائل منحصر به فرد خاص خود را دارد، نمی توان همه خطراتی را که یک جوشکار با آن مواجه می شود پیش بینی نمود، از اینرو، این مقاله مخاطرات بهداشتی عمده را که جوشکاران با آن بیشتر برخورد دارند مورد بررسی قرار می دهد. بیش از 80 نوع فرایند جوشكاری وجود دارد كه برخی از انواع عمومی تر آن عبارتند از :

جوشكاری قوس الكتریكی – جوشكاری قوس الكتریكی با الكترود دستی (SMAW) – جوشكاری با گاز محافظ با الكترود مصرف شونده (MIG) – جوشكاری با گاز محافظ با الكترود تنگستنی (TIG)- جوشكاری با قوس پلاسما (PAW) و جوشكاری زیر پودری. در برخی دیگر از روش های جوشكاری از گاز اكسی استیلن، جریان برق، لیزر، پرتوهای الكترونی، اصطكاك، امواج ماوراء صوت، واكنش های شیمیایی، گرمای حاصله از گاز سوختنی و روبوت و ... استفاده می نمایند.

چه خطرات بهداشتی یک جوشکار را تهدید می کند؟

1- خطرات عمده بهداشتی

1-1- گازها و فیوم ها

دود جوشكاری مخلوطی از ذرات بسیار ریز (فیوم) و گازها می باشد. بسیاری از مواد موجود در دود جوشكاری مثل كروم، نیكل، آرسنیك، آزبست، منگنز، سیلیس، بریلیوم، كادمیوم، اكسیدهای نیتروژن، فسژن، اكرولئین، تركیبات فلوراید، مونوكسیدكربن، كبالت، مس، سرب، ازن، سلنیم و روی بسیار سمی می باشند. هر یك از تركیبات موجود در گاز یا دود جوشكاری می توانند یك بخش خاص از بدن فرد نظیر ریه ها، قلب، كلیه ها و سیستم عصب مركزی را تحت تاثیر قرار دهند. با وجود این كه كلیه جوشكاران در معرض خطر قرار دارند، ولی افراد سیگاری دچار آسیب های شدیدتری می گردند. تماس با گازهای جوشكاری اثرات كوتاه مدت یا بلند مدت بر سلامتی افراد دارد كه می توان آنها را به صورت زیر شرح داد :

اثرات سوء بهداشتی كوتاه مدت (حاد)

تماس با فیوم فلزات (مثل روی، منیزیم؛ مس و اكسید آن) باعث بروز بیماریی بنام تب فیوم فلز می گردد. علائم این بیماری بین 4 تا 12 ساعت پس از تماس نمایان می شود و شامل احساس سرماخوردگی، عطش، تب، دردهای عضلاتی، درد قفسه سینه، سرفه، خس خس كردن، كوفتگی، حالت تهوع و احساس مزه بد در دهان است.

برخی تركیبات موجود در فیوم مثل كادمیوم در مدت زمان كوتاه نیز ممكن است كشنده باشند و گازهای متصاعد شده در فرآیند جوشكاری نیز بسیار خطرناك می باشند. برای مثال اشعه ماوراء بنفش منتشر شده در اثر واكنش با اكسیژن و نیتروژن موجود در هوا، ازن و اكسیدهای نیتروژن تولید می كند. این گازها در مقادیر زیاد كشنده اند و می توانند منجر به التهاب و تحریك بینی و گلو و بیماری های شدید ریوی گردند.

جوشكاری با قوس الكتریكی نباید هیچگاه در فاصله كمتر از 200 فوت (61 متر) از مخازن حاوی محلول های گریس زدا انجام شود.

اثرات طولانی مدت (مزمن)

مطالعه بر روی جوشكاران، افرادی كه با شعله فلزات را برش می دهند و كارگرانی كه در كنار كوره ها كار می كنند نشان می دهد كه خطر ابتلا به سرطان ریه و گاهی اوقات سرطان حنجره و دستگاه ادراری در جوشكاران بیشتر از بقیه است. این موضوع نیز چندان غیر منتظره نمی باشد چرا كه مواد سمی موجود در دود جوشكاری مثل كادمیوم، نیكل، بریلیوم، كروم و آرسنیك موادی هستند كه باعث بروز سرطان ریه می گردند.

ممكن است جوشكاران انواع مشكلات مزمن دستگاه تنفسی را نیز تجربه كنند، همانند: برونشیت، آسم، ذات الریه، امراض ریوی كه در اثر تنفس ذرات فلزی ایجاد می شوند، كاهش ظرفیت تنفسی ریه، سیلیكوزیز (تنگی نفس در اثر تنفس مداوم ذرات حاوی سیلیس) و .... دیگر مشكلات و بیماری های ناشی از جوشكاری عبارتند از: بیماری های قلبی، بیماری های پوستی، افت شنوایی، ورم معده، ورم روده كوچك و زخم معده و روده كوچك. همچنین جوشكارانی كه در معرض فلزات سنگین مثل كروم و نیكل می باشند ممكن است دچار بیماری های كبدی نیز گردند.

جوشكارانی كه با سطوح دارای پوشش آزبست كار می كنند نیز احتمال دارد به بیماری های آزبستوز، سرطان ریه و بیماری های دیگر ناشی از آزبست مبتلا شوند. چنین افرادی باید قبل از آغاز به كار با این مواد، آموزش دیده و از تجهیزات و وسایل حفاظتی مناسب نیز برخوردار باشند.

1-2- گرما

گرمای شدید و جرقه های ناشی از جوشكاری ممكن است باعث سوختگی شود. جراحات چشمی نیز از تماس با خاكستر داغ، تراشه فلزات، جرقه ها و الكترودهای داغ حاصل می شود، بعلاوه، تماس طولانی مدت با گرما منجر به استرس حرارتی در فرد خواهد گردید.

جوشكاران بایستی از علائمی همچون خستگی، سرگیجه، كم اشتهایی، تهوع، درد ناحیه شكمی و بی حوصلگی آگاهی داشته باشند. تهویه، جداسازی و ایجاد فاصله مناسب با منبع حرارتی، رعایت فواصل استراحت و نوشیدن مایعات مناسب می تواند افراد را در برابر خطرات مرتبط با گرما محافظت نماید.

1-3- نور مرئی، اشعه های ماوراء‌ بنفش و مادون قرمز

شدت نور متصاعد شده از قوس الكتریكی جوشكاری باعث صدمه دیدن شبكیه چشم می شود، در حالیكه اشعه مادون قرمز باعث آسیب قرنیه و ابتلاء فرد به بیماری آب مروارید خواهد گردید.

نور نامرئی ماوراء ‌بنفش حاصل از قوس الكتریكی حتی در زمان بسیار كوتاه (كمتر از یك دقیقه) باعث بیماری برق زدگی چشم می شود. علائم این بیماری معمولا ساعت ها پس از تماس با اشعه ماوراء بنفش بروز می كند و شامل احساس وجود شن و ماسه در چشم، تاری دید، درد شدید، اشك ریزش از چشم، سوزش و سردرد می باشد.

قوس الكتریكی بر مواد و اجسام موجود در محیط نیز اثر داشته و دیگر افراد مجاور محل جوشكاری را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. در حدود نیمی از بیماری برق زدگی چشم در افرادی ایجاد می شود كه در محل حضور داشته ولی جوشكاری نمی كنند. افرادی كه دائما بدون حفاظت مناسب در محیط دارای اشعه ماورء بنفش كار می كنند ممكن است دچار آسیب های دائمی چشم شوند. تماس با اشعه ماوراء بنفش نیز باعث سوختگی پوست می شود كه شبیه آفتاب سوختگی است و خطر ابتلاء به سرطان پوست را افزایش می دهد.

1-4- سروصدا

سر و صدای زیاد در محیط ممكن است به سیستم شنوایی آسیب وارد سازد، همچنین عامل ایجاد استرس و فشار خون و یا گاهی بیماری های قلبی می باشد. كار كردن طولانی مدت در محیط دارای سر و صدای زیاد باعث ایجاد خستگی، حالت های عصبی و بی حوصلگی افراد می شود.

اگر افرادی در یك محیط پر سر وصدا كار می كنند كارفرما باید از استاندارد سر و صدای OSHA برای ارزیابی میزان سرو صدا و تعیین زمان مواجهه استفاده نماید. اگر سرو صدا به طور متوسط در هشت ساعت به 85 دسی بل می رسد، كارفرما باید برای فرد جوشكار گوشی مناسب تهیه كند و سالانه او را تحت معاینات پزشكی قرار دهد.

1-5- آسیب های عضلانی - استخوانی

در بین جوشكاران شكایت از بیماری های عضلانی - استخوانی نظیر صدمات در ناحیه پشت بدن، درد شانه، كاهش قدرت ماهیچه ها، درد مچ، سفید شدن انگشتان و بیماری ناحیه زانو بیشتر دیده شده است. وضعیت فرد هنگام كاركردن ( مخصوصا هنگام قرار گرفتن قطعه در بالای سر، وجود لرزش در حین كار و حمل بارهای سنگین ) نیز در بروز اختلالات و بیماری های فوق مؤثر است. این مشكلات را با روش های زیر می توان كاهش‌ داد:‌