در صنایع پیچیده مانند نفت، گاز، پتروشیمی و ساخت‌وساز، گاهی چندین عملیات به‌صورت همزمان در یک محل انجام می‌شود. این شرایط که به عملیات همزمان یا SIMOPS (Simultaneous Operations) معروف است، اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند به حوادث جبران‌ناپذیر منجر شود. در این مطلب، به تعریف SIMOPS، خطرات آن و تحلیل یک حادثه واقعی در کالیفرنیای آمریکا می‌پردازیم که اهمیت مدیریت ایمنی در این عملیات را بیش‌ازپیش آشکار می‌کند.
عملیات همزمان (SIMOPS) چیست؟
SIMOPS به شرایطی گفته می‌شود که دو یا چند فعالیت مختلف که ممکن است با یکدیگر تداخل خطرناک داشته باشند، به‌صورت همزمان در یک محدوده انجام می‌شوند. مثال‌های رایج آن شامل:
انجام عملیات جوشکاری در حین تخلیه مواد شیمیایی
اجرای پروژه‌های ساختمانی در مجاورت خطوط لوله تحت فشار
تست سیستم‌های ایمنی همزمان با تعمیرات اساسی
خطر اصلی: عدم هماهنگی بین تیم‌های مختلف می‌تواند باعث آتش‌سوزی، انفجار، انتشار مواد خطرناک یا سقوط تجهیزات شود.
حادثه کالیفرنیا: وقتی SIMOPS فاجعه آفرید
در سال ۲۰۱۹، یک حادثه صنعتی در یک پالایشگاه در کالیفرنیا رخ داد که ناشی از عدم مدیریت صحیح عملیات همزمان بود. در این حادثه:
شرح وقایع:
یک تیم در حال تعمیر خط لوله فرسوده بود.
همزمان، تیم دیگر تست فشار سیستم را در همان محدوده آغاز کرد.
افزایش ناگهانی فشار باعث ترکیدگی لوله و نشت مواد قابل اشتعال شد.
تماس مواد با منابع احتراق موجود در محل منجر به انفجار و آتش‌سوزی گسترده شد.
تلفات و خسارات:
۳ کارگر کشته و ۱۲ نفر مجروح شدند.
خسارات مالی بیش از ۵۰ میلیون دلار برآورد شد.
پالایشگاه به مدت ۶ ماه تعطیل شد.
علل ریشه‌ای حادثه:
عدم ارزیابی خطرات SIMOPS قبل از شروع کار
فقدان سیستم Clear-Permit-to-Work (PTW) برای هماهنگی بین تیم‌ها
آموزش ناکافی پرسنل درباره مخاطرات عملیات همزمان
چگونه از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کنیم؟
براساس بررسی‌های HSE، برای مدیریت ایمن SIMOPS باید:
ارزیابی خطر جامع (Risk Assessment)
قبل از شروع عملیات، تمامی تداخل‌های احتمالی بین فعالیت‌ها شناسایی شود.
از روش‌هایی مانند HAZOP یا JSA برای تحلیل خطر استفاده گردد.
سیستم صدور مجوز کار (PTW) دقیق
هیچ عملیاتی بدون تأیید هماهنگی بین واحدهای مختلف آغاز نشود.
از نقشه‌های همپوشانی عملیات برای نظارت بصری استفاده شود.
آموزش تخصصی SIMOPS برای تمام سطوح
کارگران، سرپرستان و مدیران باید آشنایی کامل با پروتکل‌های عملیات همزمان داشته باشند.
برگزاری دوره‌های شبیه‌سازی حادثه برای افزایش آمادگی پرسنل.
نظارت مستمر و ممیزی ایمنی
حضور ناظران HSE در محل انجام SIMOPS الزامی است.
استفاده از تکنولوژی‌های مانیتورینگ لحظه‌ای مانند سنسورهای گاز و دوربین‌های حرارتی.
SIMOPS نیازمند برنامه‌ریزی بی‌عیب و نقص است
حادثه کالیفرنیا به‌وضوح نشان می‌دهد که کوچک‌ترین سهل‌انگاری در مدیریت عملیات همزمان می‌تواند فاجعه‌بار باشد. با اجرای چهارچوب‌های مدیریت ریسک، آموزش مستمر و فناوری‌های نوین، می‌توان از مزایای SIMOPS (مانند کاهش زمان پروژه) بدون قربانی شدن ایمنی بهره برد.
