در دنیای امروز، تهدیدات دیگر فقط به میدان جنگ محدود نمی‌شوند.
از حملات سایبری به نیروگاه‌ها و سیستم‌های آبرسانی گرفته، تا خرابکاری صنعتی یا حتی بلایای طبیعی، هر کدام می‌توانند زنجیره‌ای از بحران‌ها را ایجاد کنند.
اینجاست که پدافند غیرعامل به‌عنوان یک استراتژی کلیدی برای کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها، اهمیت پیدا می‌کند.
در این مطلب از همیار HSE، علاوه بر آشنایی کامل با مفاهیم پدافند غیرعامل، شما را با تکنیک RAMCAP – یکی از ابزارهای پیشرفته تحلیل و مدیریت ریسک در حفاظت از دارایی‌های حیاتی – آشنا می‌کنیم. همچنین لینک شنیدن پادکست اختصاصی «HSE قرمزپوش» را قرار داده‌ایم تا بتوانید به شکل جذاب و شنیداری نیز با این مبحث آشنا شوید.
پدافند غیرعامل چیست؟
پدافند غیرعامل مجموعه‌ای از اقدامات و طراحی‌هاست که بدون استفاده از ابزار نظامی، باعث کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات می‌شود. این تهدیدات می‌تواند شامل حمله فیزیکی، خرابکاری، بلایای طبیعی یا حتی حمله سایبری باشد.
هدف اصلی پدافند غیرعامل این است که:
از وقوع بحران جلوگیری کند
در صورت وقوع حادثه، تبعات آن را به حداقل برساند
تداوم فعالیت‌های حیاتی را تضمین کند
اهمیت پدافند غیرعامل در واحدهای صنعتی
صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه‌ها، شبکه‌های آب و برق و حتی صنایع غذایی، همگی به‌عنوان زیرساخت‌های حیاتی شناخته می‌شوند. اختلال در هر یک از این صنایع می‌تواند خسارت‌های اقتصادی، زیست‌محیطی و انسانی جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
به‌عنوان مثال، از کار افتادن یک ایستگاه پمپاژ آب می‌تواند هزاران نفر را با مشکل تأمین آب شرب روبه‌رو کند. پدافند غیرعامل با رویکرد پیشگیرانه، از چنین بحران‌هایی جلوگیری می‌کند یا اثرات آن‌ها را کاهش می‌دهد.
تکنیک RAMCAP چیست؟
RAMCAP مخفف عبارت Risk Analysis and Management for Critical Asset Protection است و به معنای «تحلیل و مدیریت ریسک برای حفاظت از دارایی‌های حیاتی» می‌باشد.
این تکنیک ابتدا توسط وزارت امنیت داخلی آمریکا (DHS) معرفی شد و اکنون در بسیاری از کشورها برای ارزیابی ریسک زیرساخت‌های حیاتی به‌کار می‌رود.
RAMCAP در ۶ گام اصلی اجرا می‌شود:
شناسایی دارایی‌های حیاتی
تحلیل تهدیدات محتمل
تحلیل آسیب‌پذیری‌ها
تحلیل پیامدها
محاسبه و اولویت‌بندی ریسک‌ها
ارائه راهکارهای کاهش ریسک
ترمینولوژی کلیدی در پدافند غیرعامل
برای کار در این حوزه، باید با اصطلاحات اصلی آشنا باشید:
زیرساخت حیاتی (Critical Infrastructure)
تهدید (Threat)
آسیب‌پذیری (Vulnerability)
تاب‌آوری (Resilience)
تحلیل ریسک (Risk Assessment)
این مفاهیم پایه، چارچوب ذهنی ما را برای طراحی و اجرای اقدامات پدافند غیرعامل شکل می‌دهند.
مدیریت ریسک در پدافند غیرعامل
مدیریت ریسک، ستون فقرات پدافند غیرعامل است.
با تحلیل دقیق تهدیدات، آسیب‌پذیری‌ها و پیامدها، می‌توان منابع مالی و انسانی را بهینه تخصیص داد و بیشترین اثربخشی را در حفاظت از زیرساخت‌ها ایجاد کرد.
RAMCAP در این مسیر، ابزاری دقیق و عددی برای تصمیم‌گیری فراهم می‌کند.
دوره آموزشی ارزیابی ریسک RAMCAP (ویژه پدافند غیرعامل) رو می تونید مشاهده کنید.
پدافند غیرعامل دیگر یک انتخاب لوکس نیست؛ بلکه یک ضرورت حیاتی برای حفظ امنیت، تداوم تولید و حفاظت از جان انسان‌هاست.
تکنیک RAMCAP به‌عنوان یک روش علمی و ساختاریافته، کمک می‌کند تا تهدیدات قبل از وقوع شناسایی و مدیریت شوند.
