ایمنی داربست و داربست بندی

در این مطلب به ایمنی داربست و داربست بندی می پردازیم. برای کارشناسان ایمنی، HSE و بهداشت حرفه ای بسیار مهم و کاربردی است.

تعریف داربست: داربست ساختاری است موقتی شامل یک یا چند جایگاه کار، اجزاء نگهدارنده، اتصالات و تکیه گاه ها که در حین اجرای هر گونه عملیات ساختمانی به منظور دسترسی به بنا، حفظ و نگهداری کارگر یا مصالح در ارتفاع مورد استفاده قرار می گیرد.

شخص ذی صلاح: شخص ذی صلاح کسی است که می تواند شرایط کاری خطرناک را شناسایی کند و مجوز و اختیارات لازم برای اقدامات اصلاحی فوری به منظور حذف این خطرات را دارا می باشد. این فرد مسولیت اولیه برای نظارت، هدایت، نصب، برداشت و تغییر تمامی داربست ها را دارد و باید به مسائل زیر آگاهی کامل داشته باشد:

باید شرایط کاربرد انواع داربست ها را بداند.

• قادر به شناسایی و اصلاح مخاطرات در مواجهه با کار داربست بندی باشد.
• در زمینه ساختار انواع داربست های مورد استفاده آموزش دیده باشد.

وظایف شخص ذی صلاح

1.      تعیین دسترسی های عملی ایمن برای نصب و برداشت و استفاده از داربست

2.   بازرسی داربست ها، قطعات و اجزای آن قبل از شروع به کار و بعد از هر حادثه ای که می تواند روی درستی قطعات داربست تاثیر بگذارد.نظارت و هدایت روی نصب داربست، برداشتن آن و تغییر محل کار

3.      تعیین اقدامات عملی برای حفاظت از سقوط افراد در هنگام نصب و برداشت داربست

4.      تعیین اینکه آیا کار بر روی داربست در روزهای طوفانی و بادخیز ایمن است.

5.   تعیین اینکه آیا قطعات و اجزای داربست که از مواد مختلف ساخته شده اند، می توانند با همدیگر مورد استفاده قرار بگیرند.

6.      شناسایی علل قطعات معیوب داربست و اصلاح مخاطرات آن

7.      بازرسی طناب های مورد استفاده در داربست های معلق و شناسایی نواقصات آن

8.      بازرسی طناب ها و ریسمان های مصنوعی مورد استفاده برای گارد ریل های میانی یا بالایی داربست.

9.      انتخاب، هدایت و آموزش افرادی که داربست را نصب می کنند و بر می دارند و محل ان را تغییر می دهند.

10. آموزش کارگران در زمینه نصب، برداشتن داربست، حرکت دادن، کار کردن، تعمیر کردن، نگهداری یا بازرسی داربست ها برای شناسایی مخاطرات کاری مربوطه.

مخاطرات داربست

1.      سقوط از ارتفاع، ناشی از سرخوردن، دسترسی ناایمن، فقدان تجهیزات حفاظت از سقوط

2.      صدمه بواسطه سقوط ابزار، تجهیزات، و مواد زائد

3.      برق گرفتگی ناشی از برخورد و تماس با خطوط انتقال نیرو و برق

4.      صدمه دیدن و خراب شدن داربست بواسطه عدم تعادل یا بارگذاری بیش از حد

5.      تخته گذاری ناایمن و بد

مسائل مهم در داربست

مسائل مهم در داربست عبارتند از:

1. نصب و برداشت داربست

از 15 تا 20 درصد آسیب های ناشی از داربست شامل نصب و برداشت داربست است. معمول ترین مسئله نقص فراهم نمودن سکوی کاری مناسب برای کارگر در موقع نصب و برپایی داربست است. مسئله بعدی شامل اجزای داربست نظیر اتصالات می باشد. این نقص موجب عدم ثبات داربست یا بی ثباتی داربست می شود، شاید این نقص موجب واژگونی  یا فروریختن داربست نشود اما منجر به آن می شود که داربست نوسان و حرکت کند. این بیشتر زمانی رخ می دهد که فقط یک یا دو تخته روی سکوی کار باشد یا اینکه میله های حفاظتی وجود نداشته باشند و در طی نصب و برداشت داربست این مسئله عادی است.

2.بالا رفتن و پایین آمدن از داربست[4]

تقریباٌ 15 درصد آسیب های ناشی از داربست زمانی رخ می دهد که کارگران در حال بالا رفتن و پایین آمدن از داربست هستند. بالا رفتن و پایین آمدن از چهارچوبه داربست یک امر شایع است اما پیامد ناخوشایند آن آسیب های فراوان و مرگ و میر است. بالا رفتن و پایین آمدن از تیرک های مهار داربست علل بعدی حوادث می باشد. برای غلبه بر این مسئله باید نردبان های مناسبی فراهم کرد.

3. لغزیدن یا شکستن تخته های سکوی کار[5]

بیشتر آسیب ها شامل مسائلی با تخته ها هستند.  اگر تخته های داربست خوب با طناب یا تسمه بسته نشود یا ناایمن باشند به آسانی لیز می خورند و سبب آسیب های جدی می شوند. همچنین اگر تخته های داربست در شرایط نامناسب نگهداری شوند یا اضافه بار بیش از ظرفیت شان روی آنها قرار گیرد، شکسته شوند. بنابرین استفاده از درجه ای درست الوار و بازرسی تخته ها قبل از نصب خیلی مهم است. مسئله شایع دیگر آیزان بودن بیش از اندازه یا کم اندازه داربست روی تکیه گاه هایش می باشد.. آویزان بودن بیش از حد تخته موقعی که کارگر روی بخش آویزان ایستاده است، سبب می شود که تخته به سمت بالا بیاید و واژگون شود. ولی آویزان بودن بیش از کم منجر به لغزش و سر خوردن تخته روی تکیه گاه می شود.

4. بارگذاری نامناسب یا بیش از حد بارگذاری[6]

بارگذاری بیش از حد سبب خمش بیش از اندازه تخته ها می شود و می تواند منجر به خراب شدن و شکسته شدن تخته ها شود. بارگذاری بش از حد بیشتر اغلب در کارهای سنگ کاری و بنایی رخ می دهد که  وزن مواد می تواند از 1500 کیلوگرم روی تخته ها تجاوز کند. اگر مواد روی سکوی داربست بطور آویزان رها شود می تواند سبب عدم توازن و تعادل روی داربست شود که در نهایت منجر به واژگون شدن داربست می شود.

5.  عدم تنظیم کامل سکوها[7]

این موقعیت نه تنها در مرحله نصب و برداشت داربست منجر به آسیب می شود بلکه موقع استفاده داربست نیز آسیب و حادثه ایجاد می کند. طبق قوانین تمام سکوها بایستی حداقل 45 سانتی متر یا 18 اینچ پهنا داشته باشند.

6. سکوهایی بدون میله های حفاظ[8]

سکوهایی بدون میله حفاظ مشکل جدی ایمنی در طرح های ساخت است. میله های حفاظ نه تنها برای سکوهای بلند اقدام پیشگیرانه حفاظت از سقوط هستند بلکه برای سکوهای کم ارتفاع هم مهم هستند. بیش از یک سوم سقوط ناشی از داربست ها بر روی سکوهایی با ارتفاع کمتر از 3 متر می باشد. بنابراین، میله های حفاظ در طی استفاده معمولی برای تمامی سکوهای کاری بیش از 1.5 متر ارتفاع توصیه می شود. میله های حفاظ برای تمامی سکوهای کاری باید متشکل از میله بالایی، میله میانی و پاخور باشد.

7.نقص نصب تمام اجزاء مورد نیاز[9]

نقص استفاده از تمام قطعات و اجزاء درست داربست مشکل جدی ایمنی است. در داربست بندی تمام موارد باید درست و کامل نصب شوند نظیر صفحات پایه داربست، مهاربندها یا پشت بندها یا بست ها، وسایل ایمن کننده مناسب. باید تضمین نماید که داربست ایمن است.

8.  تماس الکتریکی با سیم های بالای سر[10]

اغلب اوقات داربست ها با خطوط الکتریکی بالای سر تماس ایجاد می کنند ولی اگر چنین چیزی اتفاق بیافتد تقریباٌ نتیجه همیشه مرگ و میر است. نقص در نگهداشتن فواصل ایمن از خطوط انتقال برق بالای سر در هنگام حرکت کردن روی داربست مشکل جدی است. قبل از تلاش برای حرکت روی نواحی باز خارجی داربست، برای تضمین اینکه سیم های بالای سر در نزدیکی نیست باید به خوبی بررسی و وارسی شوند. در برخی موقیعت ها برای تضمین اینکه فواصل ایمن مورد نیاز از خطوط برق وجود دارد، برداشتن جزئی داربست ضروری است. 

جدول یک: حداقل فواصل از خطوط نیرو

• 750 تا 1500000 ولت : 3 متر یا 10 فوت
• 150001 تا 250000 ولت : 5.4 متر یا 15 فوت
• بیش از 250000 ولت: 6 متر یا 20 فوت

بلند کردن اجزاء داربست توسط لیف تراک یا وسایل مکانیکی دیگر مستلزم برنامه ریزی دقیق است و باید از مجاورت و نززدیکی با خطوط انتقال نیرو اجتناب شود. کارگران حمل کننده مواد یا تجهیزات روی سکوی داربست باید مراقب تماس الکتریکی باشند.

9. حرکت دادن داربست با کارگر روی سکوی کار[11]

حرکت دادن داربست به همراه کارگر روی سکوی کار می تواند خطرناک باشد. هرجا که برای پایین آمدن کارگران مشکل است و داربست بیش از 3 متر ارتفاع دارد، هر کارگر باید با یراق و طناب کوتاه در کل بدن بسته شود. طناب نجات باید به نقطه مناسب متصل شود.

ملاحظات انتخاب داربست

استفاده ایمن و مناسب از داربست وابسته به انتخاب سیستم درست برای کار مورد نظر است. اگر مشخصات اساسی داربست برای کار نامناسب باشد یا تمامی قطعات یا اجزای ضروری در دسترس نباشد، می تواند منجر به حوادث شود. انتخاب درست داربست و اجزای مرتبط با آن مستلزم دانش اساسی درباره شرایط محل و کار مورد نظر است. این ملاحظات شامل:

•  وزن کارگر، ابزارآلات، مواد، و تجهیزات حمل شده روی داربست
• شرایط کار برای مثال، داخل، خارج، کف های سیمانی، نوع و شرایط دیوار، دسترسی به تجهیزات، تغییرات ارتفاع.
• ارتفاع یا ارتفاع هائی که در آن داربست نصب می شود.
• نوع کاری که قرار است روی داربست انجام گیرد نظیر کارهای بنایی، سندبلاستینگ، نقاشی، فلزکاری، تاسیسات مکانیکی نصب سقف کاذب یا معلق
• مدت کار
• تجربه ناظر و کارکنان یا انواع داربست های موجود
• شرایط آب و هوایی پیش بینی شده
• نردبان یا وسایل دسترسی به سکوی کار
• موانع
• ساختار ساختمان یا سازه در حال انجام کار
• مشکلات نصب و برداشت نظیر حفاظت از سقوط فرد داربست بند یا نصاب
•  استفاده تجهیزات مکانیکی برای کمک به نصب داربست
• شرایط پیاده روی زیر محوطه داربست

انواع داربست ها

•  داربست های معلق  : Suspended Scaffolds
• داربست های حمایت شده : Supported Scaffolds
• داربست های مخصوص یا دیگر :  Specialty and Other Scaffolds
• داربست های معلق : Suspended scaffold

قبل از نصب ،از محل کار بازدید کنید و بر اساس میزان بار وارده تجهیزات و وسایل لازم را برای کار آماده نمایید

• حتما از افراد ماهر و با صلاحیت برای این کار استفاده نمایید .
• از محکم بودن محل اتصال کابل ها به ویژه محل اتصال کابل به داربست مطمئن شوید .
• کابل بکار رفته در این داربست ها حداقل باید 6 برابر وزن داربست مقاومت داشته باشد.
• تمهیدات لازم برای جلوگیری از پیچ و تاب خوردن داربست در نظر گرفته شود .
• از تجمع بار و وسایل بی مورد روی داربست خودداری کنید .
• استفاده از سیستم PFAS( Personal Fall Arrest System)  برای جلوگیری از خطر سقوط افراد الزامیست .
• مطمئن شوید که تمامی تجهیزات برقی ،کابلهای برق والکتروموتور ها سالم بوده و به سیم ارت مجهز باشند.
•  از قرار دادن مواد آتش گیر و قابل اشتعال مانند بنزین روی داربست معلق خودداری کنید .
• برای افزایش دامنه دسترسی در هنگام کار روی بشکه ،چهار پایه ،جعبه و...نایستید .
• وزنه های تعادلی داربست معلق بایستی بیشتر از ماکزیمم وزن داربست باشد .
•  کابل ها وسیم های مهاری داربست معلق را به جای محکمی مانند ستون اصلی ساختمان ببنیدید واز بستن به دور دودکش و... جدا خودداری کنید .
• ترمز ایمنی داربست معلق راهمیشه قبل کار بازدید کنید.
• سیستم PFAS باید به طناب نجات LIFE LINE بسته شود نه به داربست معلق.

حرکت دادن داربست Moving scaffold

1.      هنگام جابجایی داربستهای متحرک افراد نباید روی داربست باشند .

2.      از صحت ودرستی چرخ ها وترمز داربست مطمئن شوید .

3.      سطحی که داربست روی آن جابجا میشود صاف،محکم وعاری از برآمدگی وفرو رفتگی باشد .

4.      جک های تعادلی OUT RIGGERS چرخ دار  در طرفین داربست تعبیه شده باشد .

5.      از قسمت پایین داربست هل دهید

فونداسیون داربست

1.      زمین زیر داربست باید مقاومت کافی داشته باشد وخاک آن نیز COMPACT شده باشد

2.     از BASE&SOLE PLATE برای زیر استاندارد ها استفاده شود.

3.      موقعی که از sole plate برای زیر داربست استفاده میشود منطقه زیر هر کدام از استانداردها باید حدقل 1000 سانتیمتر مربع با حداقل قطر 220 میلیمتر باشد واگرا ز الوار به منظور sole plate استفاده میشود نباید قطر آن از 35 میلیمتر کمتر باشد .

4.     در زمین های نرم منطقه sole plate نباید از 1700 سانتی متر کمتر بوده وبرای sole plate های خاص این منطقه به 3400 سانتی متر مربع میرسد

ظرفیت عملی داربست

• داربست ها و اجزای آن باید قادر باشند که وزن خودشان را و حداقل چهار برار حداکثر  بار اعمال شده را بدون عیب و نقص تحمل کنند. ( بار اعمال شده شامل وزن کارگر، وزن تجهیزات و مصالح است).
• هر یک از طناب های معلق باید قادر به حمایت 6 برابر ظرفیت عملی داربست بدون نقص و عیب باشد.
• الوارهای حامل باید حداقل تحمل 1500 پوند نیرو بر اینچ مربع را داشته باشند.
• اتصالات و وزن های تعادل مورد استفاده برا ی توازن و بالانس داربست های معلق قابل تنظیم باید تحمل چهار برابر ظرفیت داربست را داشته باشد.

سکوهای داربست Scaffold Platform

• هر یک از سکوهای سطوح کار باید بطور کامل تحته گذاری و پوشیده شود.
• هر یک از بخش های سطح کار یا سگو نظیر تخته باید طوری نصب شود که فضای تخته های مجاور وکنار هم  از یک اینچ یا 54/2 سانتی متر بیشتر نباشد.
• حداقل پهنای سطوح کار یا جایگاه کارنباید از 12 اینچ یا 30 سانتی متر بیشتر باشد.
• لبه جلوی تمام سکوها یا جایگاه های کار نباید از 14 اینچ یا 36 سانتی متر از جلوی جبهه کار بیشتر باشد.
• انتهای جایگاه کار باید از روی دستک به اندازه 6 اینچ یا 15سانتی متر گذشته باشد.
• سکوهای چوبی نباید با مواد رنگی یا جلا دهنده پوشش داده شوند زیرا ممکن است نواقصات و ترک خوردگی های چوب دیده نشود. لبه های الوار چوبی م یتواند برای شناسایی و نشانه گذاری علامت گذاری شود.
• فضای خالی بالای سر باید در نظر گرفته شود. حداقل فاصله بین دو سکو 180 سانتی متر باشد.
• جایگاه داربست باید حداقل یک متر پایین تر از منتهی الیه تیرهای عمودی باشد.
• در هیچ مواردی ضخامت الوار از 5 سانتی متر کمتر نباش و ضخامت های مساوی داشته باشند.
• عرض آنها مساوی  و حداقل 25 سانتی متر باشد.
• الوارها نباید روی هم قرار بگیرند چون خطر برخورد پای کارگران به لبه الوار و افتادن آنها وجود دارد و همچنین جابجایی چرخ های دستی با مشکل مواجهه می شود.
• الوارها یاید حداقل روی سه تکیه گاه یا دستک عبورکرده باشد.

ملاحظات تخته گذاری سکوی کار در داربست Platform Planking

• برای سکوهای کار باید از الوارهای مخصوص که برای این کار درجه بندی شده اند استفاده شود. کیفیت الوار با موارد زیر اندازه گیری می شود:
• تعداد حلقه ها در هر اینچ ( 6 یا تعداد بیشتر حلقه)
• تعداد نواقصات و عیب ها نظیر گره ها، برامدگی ها و فرو رفتگی ها
• تخته ای که شکاف های عمیق در دو طرف تخته یاالوار دارند باید از رده خارج شوند
• تخته هایی که درزها و شکاف های ریز در یک سطح چوب دارند باید به دقت بازبینی وبررسی شود چون در طول زمان می تواند عمیق تر و طولانی تر شود و تبدیل به شکاف های دوطرفه شود.
• تخته ها بایداز نظر شکاف های ایجاد شده در انتهای الوار بررسی شود تا عمیق تر و طویل تر نشوند.
• تخته هایی که روی آنها رنگ و مواد روغنی نشسته است باید از رده خارج شوند یا آلودگی زدایی شوند.

مشخصات چوب ها 

• گره های روی چوب در مجموع نباید بیشتر از 150 میلیمتر باشند
• پهنای گره ها در یک طرف نباید از 75 میلیمتر تجاوز نماید
• فاصله بین گروهی از گر ه ها،150 میلیمتر می باشد
• تخته چوب های استاندارد دارای5/22 میلیمتر پهنا و38 میلیمتر ضخامت هستند
• گره های لبه داربست نباید از 50 میلیمتر تجاوز نمایند
• تخته هایی که شکستگی وشکاف دارند نباید مورد استفاده قرار گیرند
• بریدگی ،سوختگی،آلودگی به روغن وگازوییل ومیخ نباید در تخته باشد
• تخته ها نباید رنگ شوند
• تخته ها باید به صورت مربع مستطیل بریده شوند و سر آنها با تسمه فلزی بسته شده باشد

طول مجاز الوار Allowable Spans

طول مجاز الوار ان فاصله ای است که بین تکیه گاه ها قرار می گیرد. نکته:

هر چه طول الوار زیاد تر می شود میزان خمش یا خمیدگی بیشتر خواهد شد و به همان نسبت میزان تحمل یا ظرفیت تخته کاهش خواهد یافت.الوارها یاید حداقل روی سه تکیه گاه یا دستک عبورکرده باشد.

اجزای داربست SCAFFOLD COMPONENTS

• حداقل اجزای مورد نیاز داربست عبارتند از:
• تخته هایی که شکستگی وشکاف دارند نباید مورد استفاده قرار گیرند
• بریدگی ،سوختگی،آلودگی به روغن وگازوییل ومیخ نباید در تخته باشد
• تخته ها نباید رنگ شوند
• تخته ها باید به صورت مربع مستطیل بریده شوند و سر آنها با تسمه فلزی بسته شده باشد

[1] - Scaffold and Scaffolding

[2] - Competent Person

[3] - Erecting and Dismantling

[4] - Climbing Up and Down

[5] - Planks Sliding Off or Breaking

[6] - Improper Loading or Overloading

[7] - Platforms Not Fully Decked

[8] - Platforms without Guardrails

[9] - Failure to Install All Required Components

[10] - Electrical Contact with Overhead Wires

[11] - Moving Rolling Scaffolds with Workers on the Platform