انعقاد قرارداد کار یا قرارداد استخدام (Employment Contract)، نخستین مرحله برای شروع کار در ارگان اداری دولتی و شرکت خصوصی است.
این قرارداد بر اساس قانون کار یا استخدام کشوری و بین کارمند و کارفرما منعقد خواهد شد.
برای رعایت حقوق طرفین در کل فرآیند کار باید به شرایط خاص هر کسب و کار و پیچیدگی‌های آن در تنظیم قرارداد کاری توجه شود.
قابل توجه کارشناسان HSE، ایمنی، بهداشت حرفه ای و . . .
جهت گرفتن تاییدیه صلاحیت مسئولین ایمنی از بازرسی کار ، قرارداد باید مطابق با قانون کار باشد تا مورد تایید قرار گیرد.
در این زمینه دو دسته کلی قراردادهای استخدام وجود دارد:
- ادارات دولتی
- شرکت‌های خصوصی
سرفصل مطالب:
- قرارداد استخدام دولتی
- قرارداد استخدام بخش خصوصی
- شیوه تنظیم قرارداد کار
- حقوق و وظایف کارگر و کارفرما در قبال هم
- فسخ قرارداد
- دانلود نمونه قرارداد کار
قرارداد کار استخدام دولتی
3 نوع قرارداد مطابق قانون استخدام کشوری در دستگاه‌ها و ادارات دولتی در ایران مرسوم است:
- استخدام رسمی
- پیمانی
- خدماتی یا قراردادی
کارمندان رسمی دولت مشمول:
- قانون استخدام کشوری
- قانون مدیریت خدمات کشوری
- صندوق بازنشستگی کشوری
نیروهای کار پیمانی:
- برای امور تصدی‌گری در ادارات استخدام خواهند شد
- مشمول آیین‌نامه استخدام پیمانی
- مشمول صندوق تأمین اجتماعی
گروه دیگری از کارکنان ادارات دولتی، عهده‌دار کارهای خدماتی و پشتیبانی هستند.
قرارداد کار استخدام در بخش خصوصی
استخدام در بخش خصوصی تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار است و مشمول صندوق تأمین اجتماعی نیز می‌باشد.
قرارداد کار در شرکت‌های خصوصی شامل:
- غیرموقت یا دائم
- موقت یا مدت معین
- معین
- آزمایشی
- آموزشی یا کارآموزی
قراردادهای کاری با مدت موقت (مدت معین)
در قراردادهای کاری با مدت موقت، مدت زمان اعتبار قرارداد در آن درج خواهد شد.
اگر قرارداد موقت به موقع تمدید نشود در صورت ادامه کار کارگر، امکان ادعای کارگر مبنی بر تمدید شفاهی قرارداد وجود دارد.
شایان ذکر است در قراردادهای کار با مدت موقت، تمدید یا تجدید قرارداد موجب تبدیل آن به قرارداد کار دایمی نخواهد شد.
طبق تبصره‌ی ۲ ماده‌ی ۷ قانون کار؛ اگر در کارهای دارای ماهیت مستمر، مدت مشخصی در قرارداد ذکر نشده باشد، از دید قانون کار، قرارداد کار با مدت غیرموقت محسوب خواهد شد.
قرارداد کار معین
مقصود قراردادهای کار معین، انجام کار مشخصی می‌باشد.
مثلاً استخدام کارگران برای یک پروژه عمرانی مانند احداث یک ایستگاه پمپاژ آب، می‌تواند از این نوع باشد.
هنگامی‌که احداث ایستگاه پمپاژ خاتمه یابد کار تعیین شده در قرارداد نیز به پایان خواهد رسید.
قرارداد کار را چگونه تنظیم کنیم؟
شیوه تنظیم قرارداد کار
اگر طرفین قرارداد، به حقوق خود آگاه نباشند یا کارفرما قصد انجام کارهای خلاف قانون کار داشته باشد تضییع حقوق کارگر را در پی خواهد داشت.
بنابراین باید ابتدا از شیوه تنظیم قرارداد و محتوای آن و انواع قراردادها آگاهی کاملی حاصل شود و سپس عقد قرارداد انجام شود.
بر همین اساس در ادامه این متن اطلاعات مفیدی درباره شیوه تنظیم قرارداد کار ارائه شده است.
لازم است که قرارداد کار در 4 نسخه یکسان تهیه و تنظیم شده:
- یک نسخه به کارگر
- یک نسخه به کارفرما
- یک نسخه به اداره کار
- یک نسخه به شورای کار/اتحادیه کارگری
در صورت وجود نداشتن شورای کار/اتحادیه کارگری، مطابق قانون کار، این نسخه از قرارداد، در اختیار نماینده کارگر قرار خواهد گرفت.
مطابق ماده‌ی ۱۰ قانون کار، غیر از مشخصات دقیق کارگر و کارفرما، محتوای قرارداد باید شامل :
- روز آغاز کار
- حقوق یا مزد مبنا
- کسورات در ازای حق‌السعی کارگر یا کارمند
- نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد
- زمان و ساعت‌های کار
- تعطیلات و مرخصی‌ها
- محل کار
- تاریخ عقد قرارداد
- مدت قرارداد (درصورت موقت بودن)
- شرایط و نحوه‌ی فسخ قرارداد کار
- موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل ایجاب می‌کند
حقوق و وظایف کارگر و کارفرما در قبال هم
مطابق قرارداد منعقد شده بین کارگر و کارفرما، هریک دارای حقوقی بوده و در قبال هم تکالیفی دارند.
در این راستا، از جمله تعهداتی که کارگر نسبت به کار و کارفرما دارد می‌توان به مواردی از قبیل ذیل اشاره کرد:
- اجرای کار
- دقت
- مراعات امانت
- اجرای فرامین کارفرما
- رعایت مقررات انضباطی
- تشریک مساعی در کارهای گروهی
در طرف مقابل، از جمله تعهداتی که کارفرما در قبال کارگر یا کارمند دارد می‌توان مواردی مانند ذیل اشاره نمود:
- رعایت شرایط کار
- پرداخت کامل و به‌موقع حق السعی
- پرداخت حق سنوات
- بیمه
- پرداخت معوقات در پایان کار
- تسلیم گواهی انجام کار
- تأمین ایمنی و سلامت کارگر
- تأمین ابزار و وسایل کار برای کارگر
- پرهیز از بهره‌کشی از کارگر
اختتام یا فسخ قرارداد کار
به صورت کلی قراردادهای کار به یکی از این دلایل اختتام می‌یابند یا فسخ می‌شوند:
- از کارافتادگی کلی کارگر
- بازنشستگی کارگر
- فوت کارگر
- انقضای مدت قرارداد در قراردادهای موقت و عدم تمدید آن
- پایان کار در قراردادهای کار معین
- استعفای کارگر
- اخراج به دلیل قصور کارگر
ازکارافتادگی کلی کارگر
ازکارافتادگی با بیماری متفاوت است.
در هنگام بیماری و غیبت موقتی کارگر از کار، قرارداد کار به حالت تعلیق در خواهد آمد.
کارگر در مدت زمان درمان، غرامت دستمزد خواهد گرفت.
این در حالی است که یک کارگر از کارافتاده در طول مدت قرارداد و پیش از رسیدن به سن و شرایط بازنشستگی، توان و قدرت کار کردن را از دست بدهد.
علل ازکارافتادگی به صورت کلی تمامی حوادث و بیماری‌های ناشی از کار و حوادث و اتفاقات غیرمرتبط با کار را شامل می‌شود.
در صورت از کارافتاده شدن کارگر نیز، کارفرما موظف است مطابق قوانین مربوطه، مستمری وی را محاسبه و پرداخت نماید.
استعفای کارگر
نوع دیگر خاتمه قرارداد کاری غیرموقت، استعفا است.
در این روش، کارگر از ادامه انجام کار برای کارفرما منصرف می‌شود.
استعفا پس از انقضای یک ماه از تسلیم آن، محقق خواهد شد و قرارداد کار خاتمه می‌یابد.
این امکان برای کارگر مهیاست که حداکثر ظرف مدت 15 روز پس از تسلیم استعفای کتبی به کارفرما، اعلام انصراف از استعفا کند.
اگر کارگر قصد انصراف از استعفا داشته باشد و طی این مدت، اقدامی انجام ندهد پس از مدت مشخص شده، امکان انصراف از استعفا منوط بر موافقت کارفرما می‌باشد.
کارگری که استعفا می‌دهد نیز با توجه به سنوات خدمت، مطابق قوانین این حوزه، مستحق دریافت حق سنوات است.
ترک کار و غیبت غیرموجه
در قراردادهای غیرموقت، ترک کار یا غیبت غیرموجه استعفا به‌حساب نمی‌آید.
مطابق قانون، این کارها می‌توانند موجب تعلیق قرارداد شوند.
با این وجود درحالی‌که احراز این موارد در صلاحیت مراجع حل اختلاف کار می‌باشد، برخی ترک کار را از موارد خاتمه خدمت می‌دانند و به دلیل عدم رعایت تشریفات استعفا از جانب کارگر، او را مستحق دریافت سنوات نیز نمی‌دانند.
البته از لحاظ حقوقی، ترک کار و غیبت غیرموجه تفاوتی باهم ندارند و چنین کاری می‌تواند به کارفرما این حق را بدهد که کارگر را اخراج نماید.
البته مقدار غیبت غیرموجه نیز باید به اندازه‌ای باشد که قانون اجازه اخراج کارگر را به کارفرما بدهد.
قراردادهای مدت موقت، ذاتاً دارای زمان مشخصی بوده و کارگر و کارفرما در هنگام انعقاد قرارداد، انجام تعهدات خود را محدود به مدت معینی نمود‌ه‌‌اند. با پایان یافتن این زمان، تعهدات طرفین نیز خودبه‌خود اتمام می‌یابند.
اما در قراردادهای کار معین، پس از انجام کار مشخص شده در قرارداد، آن قرارداد خاتمه می‌یابد.
البته در قراردادهای کار موقت، استعفا امکان‌پذیر نیست و کارگر نمی‌تواند بدین شکل، کار را ترک کند.
در صورتی که کارگر به قصد استعفا، کار و تعهدات خود را ترک نماید و کارفرما متحمل ضرر و زیان شود، می‌تواند ادعای خسارت کند.
اخراج به دلیل قصور کارگر
یکی از موارد اخراج هم که یک نوع خاتمه قرارداد است قصور کارگر می‌باشد.
در قانون در رابطه با قصور کارگر برای کارفرما و همچنین عدم تضییع حقوق طرفین، ساز و کارهایی پیش بینی شده است.
در صورت قصور کارگر، کارفرما می‌تواند در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار، با پرداختی مطابق قوانین این حوزه، قرارداد را فسخ کرده و کار را خاتمه دهد.
اگر شورای اسلامی کار، در آن واحد وجود نداشته باشد نظر مثبت انجمن صنفی لازم است.
در این موارد، اگر مشکل با توافق حل نشود به هیئت تشخیص ارجاع داده می‌شود و اگر با این وجود باز هم لاینحل باقی بماند توسط هیئت حل اختلاف، رسیدگی می‌شود.
در مدت رسیدگی، قرارداد در حالت تعلیق قرار خواهد داشت.
دانلود نمونه قرارداد کار
دانلود نمونه قرارداد کاری بین کارگر یا کارمند و کارفرما که از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تنظیم شده است، از طریق لینک های زیر دانلود نمایید.
دانلود نسخه قابل ویرایش قرارداد
