تعاريف:
الف - منظور از تأسيسات ريخته‌گري وسايل مورد استفاده براي ذوب كردن فلز و پختن آن در قالب مي‌باشد كه پس از سرد شدن به شكل مورد نظر درآيد.
ب - منظور از تاسيسات آهنگري وسايل و ابزارهايي است كه براي شكل دادن به فلز گرم يا سرد به‌وسيله چكش‌كاري يا پرس‌كاري مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
ج - منظور از تأسيسات جوشكاري و برش وسائلي است كه براي حرارت دادن موضعي تا حد ذوب براي جوش دادن يا برش فلزات مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مقررات كلي:
ماده 1: در تأسيسات ريخته‌گري - آهنگري يا جوشكاري كه دود - گاز يا بخارات حاصله براي سلامتي كارگران مضر مي‌باشد بايد وسايل تهويه مناسبي طبق آيين‌نامه تهويه موضعي نصب گردد.
ماده 2: كارگراني كه در ريخته‌گري - آهنگري - جوشكاري بكار اشتغال دارند بايد داراي وسايل مخصوص حفاظت سر و چشم و لباس‌هاي حفاظتي و ساير تجهيزات حفاظت انفرادي طبق آيين‌نامه وسايل حفاظت انفرادي باشند.
ماده 3: كمچه‌هاي مخصوص ريختن بار كه در موقع كار كج مي‌شود و ظرفيت آنها از 900 كيلو گرم، بيشتر نبوده و روي تكيه‌گاههاي ثابت با ارابه نصب شده يا به‌وسيله جراثقال يا پل متحرك تغيير مكان مي‌دهد و براي توزيع فلز مذاب در ظروف ديگر به عنوان ذخيره كردن يا مخلوط كردن يا ساير فلزات يا براي برداشتن سرباره فلز بكار مي‌رود بايد مجهز به دسته كمچه دوطرفه يا دوشاخه بوده يا فرمان آن به‌وسيله چرخ دنده انجام گردد در صورتي كه ظرفيت آنها بيش از 900 كيلو گرم است بايد مجهز به فرمان با چرخ دنده باشد.
ماده 4: براي جلوگيري از واژگون شدن يا نوسانات غيرقابل كنترل كمچه‌هاي مخصوص ريختن بار در صورتي كه داراي دسته كمچه دوطرفه يا دوشاخه باشد بايد مجهز به ضامن اطمينان دستي باشد و چنانچه به‌وسيله چرخ دنده كج شود يا عمل بطور مكانيكي يا الكتريكي انجام گردد بايد داراي ضامن يا ترمز اطمينان خودكار باشد.
ماده 5: چرخ‌دنده‌هايي كه در كمچه‌هاي مخصوص ريختن بار براي كج كردن آن بكار مي‌رود بايد داراي حفاظ باشد.
ماده 6: كمچه‌هاي مخصوص ريختن بار كه داراي دسته كمچه يكطرفه مي‌باشد بايد مجهز به صفحات حفاظتي فلزي باشد كه روي دسته بين كارگر و كمچه قرار گرفته و مانع از پرتاب ذرات فلز مذاب به كارگر گردد.
ماده 7: كليه اجزاء ريخته‌گري و راه‌هاي مورب يا سكوي مخصوص كج كردن ماشينهاي سانتريفوژ افقي كه براي ريختن لوله يا اقسام سيلندرهاي توخالي بكار مي‌رود بايد به‌وسيله حفاظ‌هاي مناسبي محصور گردد.
مارتوپيلون و انواع مختلف پتك ماشيني
ماده 8: كليه ماشينهاي پتك كه فرمان آن با پدال مي‌باشد بايد در قسمت بالاي بازو و روي پدال مخصوص راه انداختن ماشين داراي حفاظ باشد.
ماده 9: كليه ماشينهاي پتك بايد در قسمت عقب مجهز به حفاظ‌هاي مناسب باشد تا در موقع كار جلوي پرتاب قطعات و خرده‌هاي آهن را بگيرد و طوري نصب شده باشد كه به سادگي اجازه دسترسي به قالبهاي فرم را ندهد. به اين منظور حفاظ‌ها بايد در يك طرف داراي پاشنه‌اي باشد كه بتواند روي آن بچرخد يا اينكه به ستون‌هاي قابل حملي كه روي زمين گذارده شده تكيه داشته و يا از سقف آويزان شده باشد.
ماده 10: گاوه مخصوص نصب ومحكم كردن قالب فرم نبايد داراي زائده باشد.
ماده 11: در موقعي كه ماشين پتك كار نميكند بايد تخماق يا قالب فرم فوقاني روي سندان قرار گرفته باشد.
ماده 12: پرس‌هاي مخصوص برداشتن خرده‌هاي آهن و قلم موهايي كه براي روغن زدن قالبهاي فرم بكار مي‌رود بايد داراي دسته‌هايي با طول كافي باشد تا بدون اينكه دست يا بازو در منطقه خطر قالب فرم قرار گيرد، به كارگر اجازه روغنكاري (در تمام طول قالب فرم) يا پاك كردن خرده آهن (در تمام طول سندان) را بدهد.
ماشينهاي پتك بخار و ماشينهاي پتك با هواي فشرده
ماده 13: لوله‌هاي ورودي بخار در ماشينهاي پتك بخار يا ماشينهاي پتك با هواي فشرده بايد داراي شيرهاي كشويي متوقف كننده باشد و در محل‌هاي مناسب نصب گردد تا در موقع تعويض يا تعمير قالبهاي فرم يا تعمير تخماق آنها را به بندند و در صورت امكان آن را در حال بسته چفت كنند.
ماده 14: در موردي كه فشار ديگ بخار اصلي كارگاه بيشتر از فشار مجاز ماشين پتك باشد بايد يك دستگاه تقليل فشار با يك سوپاپ تنظيم كننده خودكار كه عمل آن به‌وسيله سوپاپ اطمينان تكميل شود روي ماشين نصب گردد.
ماده 15: لوله‌هاي بخاررسان ماشين پتك - در صورت مقتضي بودن وضع بايد از مجرايي كه در كف كارگاه تعبيه شده عبور داده شود در غير اين صورت براي جلوگيري از تماس اشخاص با اين لوله‌ها بايد آنها را عايق كاري كرد.
ماده 16: كليه وسايل تخليه خودكار و غيرخودكار سيلندرهاي ماشين پتك بخار بايد به فاضلاب مربوط باشد.
پتك‌هاي مكانيكي
ماده 17: ماشينهاي پتك مكانيكي كه مستقيماً به‌وسيله قوه محركه مكانيكي عمل ميكند بايد داراي وسايل قطع كننده قوه محركه بشرح زير باشد:
الف - قطع كننده مخصوص در مورد پتك‌هاي موتور سرخود به قسمي كه دسترسي فوري كارگران مقدور باشد.
ب - مكانيسم متوقف كننده با وسائلي كه كليدهاي قطع كننده را در حال توقف ماشين و يا كليدهاي راه‌اندازي را كه روي موتور انفرادي دستگاه سوار شده است چفت كند.
ج - فلكه‌هاي ثابت و فلكه‌هاي هرز بايد داراي چنگك‌هاي ردكننده تسمه بوده و به قسمي تعبيه شده باشد كه بتوان در حال توقف دستگاه آن را چفت كرد يا مجهز به‌وسايل رد كننده تسمه يا قرقره‌هاي هادي باشد كه درگير شدن تسمه و جدا كردن آن را از فلكه‌هاي محرك تسهيل كند يا داراي كلاچي باشد كه روي فلكه محرك نصب شده و داراي دستگيره‌اي باشد كه بتوان آن را در حال توقف ماشين ثابت و محكم كرد.
ماده 18: در پتك‌هاي مكانيكي كه گرفتن قطعه كار به زير چكش فقط با يكدست انجام مي‌گيرد بايد وسايل حفاظتي زير موجود باشد.
الف - يك زبانه متوقف كننده كه تا موقعي كه اين مانع زبانه‌اي شكل به‌وسيله دست آزاد كارگر كنار نرفته از پايين آمدن چكش جلوگيري كند.
ب - يك اهرم دستي كه بجاي پدال براي راه انداختن ماشين مورد استفاده قرار گيرد.
ماده 19: پتك هاي مكانيكي كه در آنها براي گرفتن قطعه كار احتياجي به دست نمي‌باشد بايد داراي وسيله متوقف كننده حفاظتي باشد و عمل آن به قسمي تنظيم گردد كه در موقع راه انداختن ماشين كارگر مجبور شود هر دو دست خود را به فرمان بگيرد.
ماده 20: موقعي كه چكش ماشين پتك به‌وسيله فنر آويزان و نگهداري مي‌شود اين فنرها بايد به‌وسيله حفاظ‌هاي مناسبي محصور شده باشد.
تخماق‌هاي كف تخت كه عمل بالا و پايين رفتن آنها به‌وسيله غلطك‌هاي اصطكاكي تأمين مي‌شود.
ماده21: برايروغنكاري و تنظيمغلطكها با سايركارهاي مشابه در تخماق‌هاي كف تخت در مواردي كه از سكوي كاراستفاده مي‌شودسكوي مزبور بايد داراي نرده و يا گير مناسبباشد.
ماده 22: تخماق‌هاي كف تخت بايد مجهز به صفحات حفاظتي كه در بالاي سر كارگران قرار گرفته است باشد.
پرس‌هاي هيدروليك مخصوص آهنگري
ماده 23: علاوه بر شرايط ايمني كه در آيين‌نامه مربوط به مقررات حفاظتي پرس‌ها ذكر شده اين پرس‌ها بايد داراي شرايط زير باشد:
الف - در صورتي كه شير فرمان جزيي از بدنه دستگاه نبوده يا روي بدنه نصب نگرديده بايد طوري قرار گرفته باشد كه متصدي دستگاه در موقع كار كليه قسمت‌هاي پرس را به راحتي ببيند.
ب - در موردي كه به وجود آوردن وضع مذكور در قسمت (الف) عملي نباشد بايد در مقابل متصدي دستگاه آينه‌اي قرار داد كه تصوير كليه اجزاء پرس را كاملاً منعكس كند.
پرس‌هاي مكانيكي مخصوص آهنگري
ماده 24: موقعي كه لازم شود تغذيه پرس مكانيكي با دست انجام گيرد دستگاه بايد مجهز به موانع حفاظتي پوشش‌هاي حفاظتي چفت‌دار با وسايل راه انداختن كه در آن واحد با دو دست عمل كند بوده و طوري ساخته شده باشد كه متصدي نتواند در موقع كار پرس دستهاي خود را در منطقه خطر قرار دهد.
ماده 25: پرس‌هاي مكانيكي عمودي مخصوص آهنگري بايد داراي حفاظ توري قابل تنظيم بوده و ارتفاع آن تا حد فوقاني كورس قسمت كشويي ادامه داشته باشد.
ماده 26: پرس‌هاي فردي مخصوص آهنگري بايد مجهز به وسايل تك ضربه‌اي باشد تا پس از وارد آوردن هر ضربه عمل پدال يا اهرم فرمان را قطع كند و مانع كار پرس براي بار دوم شود.
ماده 27: فنرهاي ضربه‌گير كه در پرس‌هاي آهنگري بكار مي‌رود بايد به‌وسيله حفاظ‌هاي مناسب محصور شده باشد.
ماشينهاي افقي مخصوص آهنگري كردن ميل، پيچ و مهره‌ها
ماده 28: ماشينهاي افقي مخصوص آهنگري كردن ميل، پيچ و مهره بايد داراي صفحات حفاظتي باشد به قسمي كه كشوي دستگاه را بپوشاند. همچنين بايد مجهز به يك قطعه اطمينان پاره شونده از چدن معمولي باشد اين قطعه بايد بين بدنه دستگاه و ماتريس فشاري ثابت كار گذارده شود تا بدين ترتيب فشار بيش از حد مجازي كه در موقع گير كردن قطعه كار بين ماتريس‌ها ايجاد مي‌شود مستهلك گردد.
ماشينهاي نورد
ماده 29: ماشينهاي نورد بايد داراي حفاظ‌هايي باشد كه از دسترسي به محل خطر جلوگيري كند.
دستگاه‌هاي جوشكاري
ماده 30: در مجاورت مواد قابل اشتغال و انفجار يا در مكانهايي كه گرد و غبار و بخارات يا گازهاي قابل انفجار و اشتعال وجود دارد نبايد جوشكاري و برش با دستگاه‌هاي، جوشكاري انجام شود.
ماده 31: اگر در محل‌هايي كه جوشكاري انجام مي‌گيرد و اشخاص ديگري غير از جوشكاران نيز مشغول بكار بوده يا عبور و مرور كنند بايد از پاروانهاي ثابت يا قابل حمل مناسبي استفاده شود كه حداقل ارتفاعشان 2 متر باشد.
ماده 32: جدار پاروان هاي حفاظتي دائم يا موقت كه براي كارهاي جوشكاري يا برش مورد استفاده مي‌باشد بايد از يك رنگ سياه يا خاكستري سيرومات (غيربراق) پوشيده شده باشد تا اشعه نوراني مضر را جذب كرده و از انعكاس آنها جلوگيري كند.
ماده 33: قطعات كار با ابعاد كوچك يا متوسط در جوشكاري يا برش بايد روي ميز كار يا پيش‌خواني قرار داده شود كه سطح آنها با ورق فلزي پوشيده شده باشد.
ماده34:جوشكاري يا برشظرف هايي كهحاوي مواد قابل اشتعال و انفجار مي‌باشد جز درموارد استثنايي و يا اجازه مراجع ذيصلاحيتي كه مورد تأييد وزارت كار باشد نبايد انجام شود.
دستگاه‌هاي جوشكاري و برش اكسي استيلن
ماده 35: كپسول‌هاي استيلن پر يا خالي نبايد در كارگاه‌هاي جوشكاري يا برش انبار شود همچنين انبار كردن آنها تواماً با كپسول‌هاي اكسيژن در يك جا فقط موقعي مجاز است كه به‌وسيله جدارهاي مقاوم در مقابل حريق اين دو نوع كپسول از يكديگر مجزا شده باشد.
ماده 36: كپسول‌هاي استيلن يا اكسيژن كه بطور قائم قرار گرفته‌اند بايد به‌وسيله تسمه - طوق يا زنجير مهار شوند تا خطر افتادن آنها بر روي زمين از بين برود.
ماده 37: كپسول اكسيژن يا كپسول استيلن بايد داراي سرپوش حفاظتي براي شير باشد تا در هنگام جابجا كردن و يا موقعي كه از آن استفاده نمي‌شود روي شير كپسول نصب شود.
ماده 38: سوپاپ‌ها – فشارسنج ها يا وسايل تنظيم و رگلاژ كپسول اكسيژن را نبايد گريس كاري كرد.
ماده 39: لوله‌هاي قابل انعطافي كه استيلن و اكسيژن را از لوله‌هاي تغذيه يا از كپسول‌ها، به مشعل جوشكاري مي‌رساند بايد داراي رنگهاي متفاوت و مشخص بوده و پيچ اتصالات لوله‌ها دارايدندههاي مختلفباشد تا عوضي بستنلوله ها به مخازن يا كپسول‌ها ممكن نشود.
ماده 40: كليه اجزاء حامل الكتريسيته دستگاه‌هاي جوش يا برش كه با مولد برق (ژنراتور) يكسوكننده (ردرسور) و يا ترانسفورماتور كار مي‌كنند بايد در مقابل خطر تماس با قطعات و هادي‌هاي لخت كه تحت فشار الكتريكي هستند حفاظ گذاري شده باشد.
ماده 41: شكاف‌هايي كه در روپوش دستگاه‌هاي ترانسفورماتور براي تهويه دستگاه در نظر گرفته شده بايد به قسمي تعبيه شده باشد كه داخل كردن اشياء مختلف از بين شكاف‌ها غيرمقدور باشد.
ماده42: بدنه دستگاه‌هاي جوش برق بايدبطور مؤثري داراي اتصال الكتريكي بهزمين باشد.
ماده 43: محل اتصال كابل‌هاي تغذيه به دستگاه بايد عايق كاري شده باشد.
ماده 44: سطح خارجي گيره الكترود و همچنين فكهاي آن بايد تا محلي كه ممكن است عايق كاري شده باشد.
ماده 45: گيره‌هاي الكترود بايد مجهز به صفحات يا سپرهاي حفاظتي باشد تا دست كارگر را در مقابل حرارت حاصله از قوس الكتريكي حفظ نمايد.
ماده 46: در دستگاه‌هاي جوش برق با مقاومت الكتريكي (رزيستانس) تمام قسمت‌هاي حامل جريان برق به استثناء محل جوش بايد كاملاً پوشيده و محفوظ باشد.
ماده 47: دستگاه‌هاي جوش برق با مقاومت الكتريكي بايد مجهز به وسيله قطع كننده خط بوده و روي ماشين يا در كنار آن قرار داشته باشد.
ماده 48: اتصال هادي‌هاي تغذيه كننده برق به دستگاه جوشكاري بايد به‌وسيله پيچ و مهره بطورمحكم انجامشود و فقط درمدار انتقال برق بهمحل جوش مي‌توان از فيش استفاده كرد.
ماده 49: دستگاه‌هاي خودكار و نيمه خودكار جوش برق با مقاومت الكتريكي بايد مجهز به حائل‌های حفاظتی با وسايل راه انداختن با دو دست باشد.
اين وسايل بايد طوري قرار گيرد كه كارگر پس از به راه انداختن دستگاه نتواند دست خود را در منطقه خطرناك وارد كند.
اين آيين‌نامه كه به استناد ماده 47 قانون كار تدوين و مشتمل بر 49 ماده مي‌باشد در دويست و نود و چهارمين جلسه شورايعالي حفاظت فني مورخ 20/8/47 به تصويب نهايي رسيده و قابل اجرا است.
آيين‌نامه و مقررات حفاظت در ريخته‌گری، آهنگری، جوشكاری.pdf
