ایمنی در فضاهای محدود را جدی بگیریم
کار در فضاهای محدود یا محصور همواره با ریسک بالا همراه است و در صورت نادیده گرفتن اصول ایمنی، می‌تواند به حوادثی تلخ و حتی مرگبار منجر شود. یکی از مرگبارترین این حوادث، خفگی در مجرای فاضلاب است که در بسیاری از پروژه‌های شهری و صنعتی رخ می‌دهد. در این مطلب قصد داریم با مرور یک حادثه واقعی، به بررسی علل آن، کاستی‌های ایمنی و راهکارهای پیشگیری بپردازیم. این حادثه تلنگری است برای همه مدیران، سرپرستان و کارشناسان HSE که پیشگیری، همیشه کم‌هزینه‌تر از درمان است.
فضای محدود چیست؟
فضای محدود، به محیط‌هایی اطلاق می‌شود که شرایط خاص و خطرناکی دارند، از جمله:
برای ورود و انجام کار اندازه کافی دارند
دارای ورودی و خروجی محدود هستند
برای کار مداوم طراحی نشده‌اند
از تهویه طبیعی مناسب برخوردار نیستند
نمونه‌هایی از فضاهای محدود:
چاه‌ها، مخازن، سپتیک تانک‌ها، سیلوها، کانال‌های فاضلاب، بویلرها، و...
خطرات فضاهای محدود
کار در این فضاها، بدون رعایت الزامات ایمنی، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
کاهش سطح اکسیژن و خفگی
وجود گازهای سمی مثل سولفید هیدروژن (H₂S)
گازهای قابل اشتعال
خطرات الکتریکی
شرایط نامناسب دما و رطوبت
سقوط یا گیر افتادن در فضای بسته
این گازها معمولاً سنگین‌تر از هوا هستند و در پایین‌ترین سطوح (مانند کف کانال یا چاه) تجمع می‌کنند. تنها یک نفس از این گازها می‌تواند کشنده باشد.
تشریح حادثه
در یکی از شهرک‌های صنعتی، گروهی از کارگران پیمانکار بدون هیچ‌گونه آموزش یا هماهنگی، به داخل مجرای فاضلاب وارد می‌شوند تا گرفتگی لوله را برطرف کنند. متأسفانه، در همان لحظات اولیه ورود، دچار خفگی شده و جان خود را از دست می‌دهند.
تحلیل حادثه
علت اولیه: خفگی به دلیل ورود به فضای محدود ناایمن
علل میانی:
نبود آموزش لازم درباره خطرات فضای محدود
نبود سازوکار رسمی برای صدور مجوز کار در فضای محصور
عدم سنجش سطح اکسیژن و گازهای سمی قبل از ورود
نبود علائم هشداردهنده در محل کار
فقدان نظارت از سوی واحد HSE بر عملکرد پیمانکاران
علت ریشه‌ای:
ضعف شدید در سیستم مدیریت HSE و نداشتن برنامه برای شناسایی خطرات، آموزش‌های مستمر، و تدوین دستورالعمل‌های ایمنی در محیط‌های خطرناک
راهکارهای فنی پیشنهادی برای پیشگیری
- آموزش کامل و مستمر به تمام کارکنان و پیمانکاران درباره خطرات فضای محصور
- تدوین و اجرای دستورالعمل کار در فضای محدود مطابق با استانداردهای ایمنی
- استفاده از تجهیزات سنجش گاز و اکسیژن قبل از ورود
- تهویه مناسب با تجهیزات دمنده و مکنده
- محدودسازی دسترسی به فضاهای خطرناک با نصب درپوش، قفل و علائم هشدار
- فرهنگ‌سازی سازمانی درباره اهمیت ایمنی و HSE در عملیات کاری
درس حادثه
قانون روشن است: کارفرما موظف است پیش از ورود کارگران به فضاهای محدود، وضعیت ایمنی شامل درصد اکسیژن، وجود گازهای سمی، شرایط تهویه و سایر عوامل خطر را بررسی و تأیید کند.
نادیده گرفتن این اصل، نه‌تنها جان انسان‌ها را تهدید می‌کند، بلکه عواقب سنگین قانونی و اخلاقی برای سازمان به‌دنبال خواهد داشت.
ایمنی، آموزش و آمادگی؛ سه اصل طلایی در پیشگیری از فاجعه
- هیچ فعالیتی آن‌قدر فوری نیست که بخواهیم آن را بدون ایمنی انجام دهیم.
- آموزش کارکنان، پایه‌ی فرهنگ HSE است.
- ورود به فضای محدود بدون ارزیابی ریسک، یعنی ورود به منطقه مرگ.
آیا آماده‌ای تا بیشتر بدانی؟
ما در همیار HSE با تهیه پادکست‌های آموزشی، تجربه‌های واقعی را بازگو می‌کنیم تا هیچ سازمانی هزینه‌ی تکرار آن‌ها را نپردازد. پادکست "درس‌آموزی از خفگی در فضای محدود" را گوش دهید و سطح آگاهی خود و تیم‌تان را ارتقا دهید.
گوش دادن به این پادکست می‌تواند جان کسی را نجات دهد.
دوره افسر HSE برای تو تهیه شده، حتما این دوره رو که با کیفیت بالا تهیه شده رو استفاده کن
