بازرسی فنی و ایمنی واحدهای ذخیره ساز شناور مواد نفتی

در این مقاله تخصصی قصد داریم شما کارشناسان محترم HSE ، ایمنی ، بهداشت حرفه ای و . . . را با بازرسی فنی و ایمنی واحدهای ذخیره ساز شناور مواد نفتی (Floating Storage Unit) آشنا کنیم . خوشحال می شویم اگر تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

مریم رسولی، کارشناس اداره کل ایمنی و حفاظت دریایی، سازمان بنادر و دریانوردی

سازمان بنادر و دریانوردی به استناد ماده سوم از فصل دوم آیین نامه سازمان بنادر و دریانوردی مصوب بهمن ماه 1348 وظیفه تهیه و تدوین و اجرای قوانین دریایی را دارا می باشد.

بر همین اساس نظر به اینکه جمهوری اسلامی ایران با مصوبه مورخ 26/10/1380 مجلس شورای اسلامی و تائیدیه شورای نگهبان به کنوانسیون مارپل و ضمیمه اول آن ملحق شده و این ضمیمه از تاریخ 5/11/1381 برای کشورمان لازم الاجرا گردیده است و به استناد الزامات مقرره 39 از ضمیمه اول کنوانسیون مارپل، سکوهای ثابت و شناور شامل دکل های حفاری، تسهیلات شناور تولید، ذخیره سازی شناور مواد نفتی استفاده شده به منظور ذخیره سازی دور از ساحل نفت تولید شده باید سوابق کلیه عملیات مربوط به تخلیه نفت یا مخلوط های نفتی را در شکلی که مورد تائید سازمان می باشد، نگهداری نمایند.

واحدهای ذخیره سازی شناور مواد نفتی، واحدهای شناوری هستند که به منظور ذخیره سازی مواد نفتی و انتقال آن به تاسیسات ساحلی و یا شناورهای دیگر طراحی شده اند.

 هدف از بازرسی، ارائه یک روش هماهنگ و یکنواخت جهت کنترل و بازرسی واحدهای ذخیره ساز شناور توسط افسران کنترل و بازرسی مجاز سازمان با نگاه به کنوانسیون های الحاقی مربوط در موارد ایمنی و زیست محیطی در آب های تحت حاکمیت و صلاحیت جمهوری اسلامی ایران می باشد.

مقدمه

سازمان بنادر و دریانوردی به استناد ماده سوم از فصل دوم آیین نامه سازمان بنادر و دریانوردی مصوب بهمن ماه  1348 وظیفه تهیه و تدوین و اجرای قوانین دریایی را دارا می باشد.

 بر همین اساس نظر به اینکه جمهوری اسلامی ایران با مصوبه مورخ 26/10/1380 مجلس شورای اسلامی و تائیدیه شورای نگهبان به کنوانسیون مارپل و ضمیمه اول آن ملحق شده و این ضمیمه از تاریخ 5/11/1381 برای کشورمان لازم الاجرا گردیده است و به استناد الزامات مقرره 39 از ضمیمه اول کنوانسیون مارپل، سکوهای ثابت و شناور شامل دکل های حفاری، تسهیلات شناور تولید، ذخیره سازی شناور مواد نفتی استفاده شده به منظور ذخیره سازی دور از ساحل نفت تولید شده باید سوابق کلیه عملیات مربوط به تخلیه نفت یا مخلوط های نفتی را در شکلی که مورد تائید سازمان می باشد، نگهداری نمایند.

 مناطق خلیج فارس و دریای عمان از طرف سازمان بین المللی دریانوردی در ارتباط با الزامات ضمائم اول و پنجم کنوانسیون مارپل و شرایط اقلیمی و جغرافیای ویژه دریای خزر(بسته بودن و وجود ذخائر عظیم نفتی) حساسیت این حوزه های آبی را دو چندان کرده است و با توجه به اینکه یکی از وسایل نقلیه آبی که در حال حاضر در آبهای خلیج فارس مورد استفاده در بخش نفت بوده، واحد ذخیره ساز شناور FSU)) می باشد، که بر اساس قوانین و مقررات ملی نیازمند رعایت الزامات ایمنی و زیست محیطی است.

مجوز كنترل و بازرسی شناورها

افسران كنترل و بازرسی، می توانند هر واحد ذخیره ساز شناور مشمول در آب های تحت حاکمیت و صلاحیت و منطقه انحصاری را به منظور بررسی میزان انطباق وضعیت واحد ذخیره ساز شناور با الزامات مقرره 39 ضمیمه اول كنوانسیون مارپل، مقرره ششم از فصل نهم کنوانسیون سولاس، مقرره های 6-13 و7-13 آئین نامه بین المللی مدیریت ایمنی ISM CODE))، مقرره 9-14وفصل 2-11 مورد بازرسی قرار دهند.

بازرسی اولیه

- نتایج مربوط به انجام این بازرسی ها باید در فرم های گزارش بازرسی درج گردیده و نسخه اصلی این فرم ها باید به فرمانده شناور تحویل داده شود.

- در مورد شناورهای تحت پرچم فرم های گزارش بازرسی، اعم از توقیف شده، دارای نواقص و بدون نواقص، باید به سازمان بنادر و دریانوردی ارسال گردد.

 - در خصوص بازرسی از شناورهای خارجی در صورت مشاهده نواقص منجر به توقیف، فرم های گزارش بازرسی باید از طریق سازمان به مرجع دریایی کشور صاحب پرچم شناور ارسال گردد.

- افسر كنترل و بازرسی بعد از رفتن بر روی شناور و معرفی خود به فرمانده و یا افسر مسئول شناور باید اعتبار گواهینامه های بین المللی شامل جلوگیری از آلودگی نفتی، جلوگیری از آلودگی ناشی از فاضلاب، جلوگیری از آلودگی هوا، خط شاهین، مدیریت ایمنی شناور، ایمنی تجهیزات، ایمنی ساختمان، ایمنی رادیویی، حداقل نفرات، مدیریت ایمنی، سیستم ضدخزه، مدارك ثبت تجهیزات مربوط به شناور و سایر مدارك لازم را بررسی نماید.

 - در بررسی گواهینامه IOPP باید اطلاعات مربوط به اسم شناور، حروف مشخصه، بندر ثبت، نوع شناور، تاریخ صدور و انقضاء گواهینامه و در صورتی كه شناور مواد نفتی حمل می كند باید نوع نفت موجود و شرایط حمل مورد بررسی قرار گیرد.

 - در بازرسی اولیه، افسر كنترل و بازرسی ضمن بررسی اعتبار گواهینامه ها و صحت تكمیل آنها توسط موسسات رده بندی مورد تایید، باید دقت نماید تنها مواد ذكر شده در گواهینامه بر روی شناور حمل شوند و شرایط مواد با شرایط ذكر شده در گواهینامه منطبق باشد.

 - افسر كنترل و بازرسی كشتی ها باید درج اطلاعات لازم درخصوص از بین بردن لجن نفتی، تمیز كردن مخازن محصولات نفتی شامل شستشوی نفت خام را در بخش اول و دوم دفتر ثبت نفت مورد بررسی قرار دهد. سابقه مربوط به فعالیت های تخلیه مواد باید به طور كامل در دفتر ثبت نفت درج شده و همواره برای بازرسی در تمامی مواقع موجه آماده و قابل دسترس باشد.

 - افسر كنترل و بازرسی باید از سالم بودن سیستم رادیویی، برای اعلام وضعیت اضطراری شناور به مراكز هماهنگی نجات اطمینان حاصل نماید.

 - افسر كنترل و بازرسی باید از نصب فهرست وظایف در شرایط اضطرار، مشتمل بر فهرست وظایف محول شده به کلیه پرسنل و اینکه کدام یک از افسران برای اطمینان از تعمیر و نگهداری و آماده بکار بودن تجهیزات اطفای حریق در دریا در نظر گرفته شده اند و جانشین افراد کلیدی در مواقع اضطرار بر روی شناور چه افرادی هستند در نقاط مشخص شناور اطمینان حاصل نماید. ضمنا می تواند خواستار اجرای یک تمرین مقابله با آتش توسط پرسنل تعیین شده در فهرست وظایف در شرایط اضطرار با هماهنگی فرمانده شناور باشد.

 - افسر كنترل و بازرسی باید انطباق تعداد نفرات موجود بر روی شناور را با گواهینامه حداقل نفرات بر روی شناور بررسی نماید.

 - افسر كنترل و بازرسی باید ایمنی تجهیزات و شناور از لحاظ جابجایی، حمل و نظارت مواد نفتی، فعالیت ایمن در موتورخانه، اطفاء حریق در نقاط مختلف شناور در صورت نیاز، ترك شناور به روش سریع و ایمن و انجام نجات در صورت نیاز، جلوگیری از آلودگی محیط زیست، تامین تعادل مناسب، تامین مقاومت مناسب در برابر نفوذ آب، برقراری ارتباط در شرایط اضطرار در صورت نیاز و فراهم ساختن شرایط سالم و ایمن بر روی شناور را مورد بررسی قرار دهد.

 - افسر كنترل و بازرسی باید طرح مدیریت زباله شامل روش های جمع آوری، ذخیره و از بین بردن زباله و استفاده از تجهیزات روی شناور، دفتر ثبت زباله و تابلوی اطلاع رسانی كه خدمه و مسافرین را از الزامات مربوط به از بین بردن زائدات مطلع می كند، مورد بررسی قرار دهد.

 - افسر كنترل و بازرسی باید بررسی نماید آیا گزارشات مربوط به تخلیه فاضلاب شامل تاریخ تخلیه، مقدار فاضلاب تخلیه شده، موقعیت و نوع تاسیسات دریافت بر روی شناور موجود می باشد؟

 - افسر كنترل و بازرسی باید سیستم مدیریت ایمنی از لحاظ اسنادی و اجرای آن را بررسی نماید.

 - افسر كنترل و بازرسی باید طرح های آمادگی و مقابله با آلودگی های نفتی که به تائید سازمان رسیده است را مورد بررسی قرار دهد.

 - جهت بررسی وضعیت مدیریت ایمنی شناور (SMC)، افسر كنترل و بازرسی می تواند موارد ذیل را مورد بازرسی قرار دهد؟

• آیا روش های اجرایی مورد نیاز در شناور موجود و در دسترس پرسنل قرار دارد و پرسنل جدید چگونه با وظایف خود آشنا می شوند؟

• آیا مدارك موجود ایمنی به زبان كاری شناور و یا یك زبان قابل فهم برای پرسنل موجود هستند؟

• آیا فرایندهای لازم برای برقراری و حفظ ارتباط با بندر در موارد اضطراری مشخص شده است؟

• آیا شناور برنامه ای منظم برای تعمیر و نگهداری دارد و آیا سوابق آن موجود است؟

- افسر كنترل و بازرسی باید بررسی نماید آیا خدمه اصلی می توانند در مواقع لزوم به گونه ای كه در عملكرد ایمن شناور بویژه در شرایط اضطراری اختلال ایجاد نگردد، با یكدیگر ارتباط برقرار نمایند.

 - افسر كنترل و بازرسی باید بررسی نماید، آیا برنامه مدیریت فاضلاب شامل نمودار ساده از اجزاء تشکیل دهنده سیستم فاضلاب، دستورالعمل مرحله به مرحله عملیات مربوط مدیریت سیستم فاضلاب و گزارش مربوط به موارد تخلیه و تحویل فاضلاب به تاسیسات دریافت به منظور آشنایی پرسنل اجرایی بر روی شناور موجود 

می باشد.

بازرسی جزء به جزء

چنانچه در بازرسی اولیه شواهدی دال بر عدم انطباق وضعیت شناور، تجهیزات و مراحل عملیاتی تخلیه، بارگیری و شستشوی مخازن با الزامات ضمیمه اول كنوانسیون مارپل و شرایط موجود در گواهینامه مشاهده گردد، بازرسی جزء به جزء توسط افسر كنترل و بازرسی انجام می پذیرد. این بازرسی ها می تواند موارد ذیل را در بر گیرد:

- بررسی ظرفیت كافی مخازن جمع آوری پسماندهای نفتی (لجن) و یا موادی که از تصفیه سوخت، روغن های روانکار و نشت مواد نفتی از فضای موتورخانه ناشی می شوند.

 - بررسی کارایی کافی برنامه شستشوی مخازن برای جلوگیری از ته نشین شدن لجن در ته مخازن

 - بررسی وجود و کار آمدی علائم هشداردهنده در قبل از رسیدن مخازن به حالت هشدار و حجم زیاد

 - بررسی  وجود ظرفیت کافی در سینی های جمع کننده روغن های هیدرولیک و سرریز مواد موجود در مخازن

 - بررسی کارایی سیستم قطع خودكار مخازن تخلیه در مواقع اضطراری

 - بررسی خطوط بازگشت تركیبات آلی فرار برای مخازن تخلیه

 - بررسی  تجهیز مخازن مجهز به شیر هواگیری، به منظور خروج و تخلیه گاز جمع شده در فضای مخازن

 - بررسی سالم بودن دستگاه های آشكارساز سطح مشترك آب و نفت موجود بر روی شناور و وجود گواهینامه كالیبراسیون معتبر برای آنها

 - بررسی هشدار دهنده های دستگاه كنترل و پایش تخلیه نفت و آیا گواهینامه كالیبراسیون دستگاه معتبر می باشد. (هشدار دهنده های دستگاه كنترل و پایش تخلیه نفت، در صورتی قابل استفاده می باشد که واحد ذخیره ساز شناور در حال حرکت باشد)

 - بررسی خطوط لوله شستشوی نفت خام و اینکه آیا در دو سر آن فشارسنج نصب شده باشد

 - بررسی وضعیت ارتباطی موثر بین فرد درگیر در عملیات شستشو و افسر مسئول کشتی

 - در هنگام انجام عملیات در صورت استفاده از مهار تك بویه ای، حداقل فاصله لازم با شناور به منظور جلوگیری از برخورد رعایت شده است یا خیر؟

 - بررسی عملكرد مناسب تجهیزات بقا در دریا، وضعیت جلیقه ها، حلقه های نجات و قایق نجات

 - بررسی ایمنی شناور در برابر آتش سوزی، شرایط مناسب لوله ها، شیرهای شستشوی عرشه، كپسول های اطفاء حریق، تامین كننده های برق اضطراری و به روز بودن طرح كنترل آتش.

 - بررسی سیستم یا سیستم های ثابت اطفاء حریق موجود

 - بررسی دو جداره بودن مخازن حمل و نگهداری مواد نفتی

 - بررسی تجهیزات مقابله با آلودگی نفتی

 - افسر كنترل و بازرسی می تواند بررسی نماید آیا رنگ های ضد خزه مورد استفاده در بخش های بدنه و سطوح مورد تائید کنوانسیون کنترل سیستم های مضر ضد خزه می باشد یا خیر؟

 - بررسی سیستم فاضلاب موثر، شامل سیستم ضدعفونی و خرد کننده فاضلاب که مورد تائید سازمان بر روی شناور باشد.

 - بررسی اتصالات لوله های تسهیلات دریافت فاضلاب به لوله های تخلیه فاضلاب شناور مطابق با استانداردهای موجود در ضمیمه چهارم کنوانسیون مارپل

 - بررسی وضعیت عملکرد کوره های زباله سوز بر روی شناور

 - بررسی وجود یادداشت تحویل سوخت بر روی شناور

 - بررسی کنترل انتشارات گازهای اکسید گوگرد و نیتروژن بر اساس ضمیمه ششم کنوانسیون مارپل

 - جهت بررسی وضعیت مدیریت ایمنی شناور، افسر كنترل و بازرسی می تواند موارد ذیل را مورد بازرسی قرار دهد؟

آیا رش های اجرایی مورد نیاز در شناور موجود و در دسترس پرسنل قرار دارد و پرسنل جدید چگونه با وظایف خود آشنا می شوند.

آیا مدارك موجود ایمنی به زبان كاری شناور و یا یك زبان قابل فهم برای پرسنل موجود هستند؟

آیا فرایندهای لازم برای برقراری و حفظ ارتباط با بندر در موارد اضطراری مشخص شده است؟

آیا شناور برنامه ای منظم برای تعمیر و نگهداری دارد و آیا سوابق آن موجود است؟

- افسر كنترل و بازرسی باید بررسی نماید آیا خدمه اصلی می توانند در مواقع لزوم به گونه ای كه در عملكرد ایمن شناور بویژه در شرایط اضطراری اختلال ایجاد نگردد، با یكدیگر ارتباط برقرار نمایند.

- افسر كنترل و بازرسی باید بررسی نماید آیا برنامه مدیریت فاضلاب شامل نمودار ساده از اجزاء تشکیل دهنده سیستم فاضلاب، دستورالعمل مرحله به مرحله عملیات مربوط مدیریت سیستم فاضلاب و گزارش مربوط به موارد تخلیه و تحویل فاضلاب به تاسیسات دریافت به منظور آشنایی پرسنل اجرایی بر روی شناور موجود می باشد

توقیف فنی و ایمنی شناور

مشاهده نواقصی با ماهیت زیر می تواند به توقیف فنی و ایمنی شناور منجر گردد:

1- فقدان یا انقضای اعتبار گواهینامه های مربوطه

 2- عدم انطباق اساسی شرایط ساختمان و تجهیزات شناور با گواهینامه های صادر شده برای شناور به گونه‎ای که وضعیت فنی شناور، موجبات تهدید جدی برای ایمنی دریانوردی و محیط زیست دریایی و جان افراد را فراهم سازد.

 3- عدم وجود طرح اضطراری شناور جهت مقابله با آلودگی نفتی.

 4- نبود، خرابی جدی یا عدم فعالیت مناسب تجهیزات تصفیه آب و نفت و تجهیزات كنترل و پایش تخلیه نفت.

 5- در دسترس نبودن دفترچه ثبت نفت

 6- نصب مجاری جنبی تخلیه غیر مجاز

 7- حمل مواد نفتی كه اطلاعات و مشخصات آن در گواهینامه IOPP موجود نیست.

 8- دو جداره نبودن مخازن نگهداری مواد نفتی

 9- ناکارایی سیستم فاضلاب بر روی شناور

 10- خروج دود بیش از حد استانداردهای تعیین شده از اگزوز

در صورت مشاهده موارد تخطی، افسر کنترل و بازرسی ضمن ممانعت از فعالیت شناور باید گزارشات مربوطه را به مراجع ذیربط ارسال نماید.

منابع:

1-       مقرره 39 از ضمیمه اول كنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی توسط كشتی ها، 1973 و اصلاحیه پروتكل 1978.

 2-       قطعنامه 787 اصلاح شده توسط قطعنامه 882 سازمان بین المللی دریانوردی موسوم به روش كنترل و بازرسی كشتی ها.

 3-       دستورالعمل كنترل و بازرسی كشتی های اقیانوس پیما مصوب اجلاس 1535 مورخ 26/1/1387 هیات محترم عامل سازمان.

 4-     قطعنامه MEPC.139)53)، دستورالعمل به منظور كاربرد ضمیمه اول كنوانسیون مارپل به صورت بازنگری شده در خصوص الزامات برای واحدهای شناور تولید، ذخیره سازی و تخلیه (FPSO) و واحدهای ذخیره ساز شناور (FSU).

 5-       قطعنامه MEPC.142)54)، بازنگری قطعنامه MEPC.139)53).

 6-       MSC-MEPC.2/Circ.9، راهنمای اقدامات ایمنی و حفظ محیط زیست درخصوص واحدهای شناور تولید، ذخیره سازی و تخلیه (FPSO) و واحدهای ذخیره ساز شناور (FSU).

 7-       کنوانسیون بین المللی مارپل MARPOL.

 8-       کنوانسیون بین المللی خط شاهین Load Line 1988.

 9-       آیین نامه بین المللی ساخت و تجهیزات سکوهای حفاری متحرک فراساحلی (MODU CODE).

 10-    کنوانسیون بین المللی کنترل سیستم های مضر ضد خزه AFS.

 11-    آئین نامه بین المللی مدیریت ایمنی (ISM CODE).