حذف خطرات و كاهش حوادث امروزه يكي از مهم ترين شاخص هاي بررسي وضعيت يک سازمان تعداد و شدت حوادث به وقوع پيوسته در آن سازمان مي باشد، لذا هر مدير لايق سريعاً به فكر كاهش تعداد و شدت حوادث تا حد حذف و به صفر رساندن آن مي افتد و در اين زمينه اقدامات لازم را انجام ميدهد.
كاربرد روش ویلیام فاین در آنالیز ریسک
يكي از روش هاي بررسي ريسك و مديريت آن متد ویلیام فاین (William & Fine Method ) مي باشد. از اين روش براي تصميم گيري در باره ضرورت و موجه بودن هزينه هاي حذف خطر و همچنين لزوم اجراي هرچه سريعتر برنامه هاي كنترل خطرات استفاده مي شود.
اساس اين تكنيك بر پايه محاسبه وارزيابی نمره ريسك به شرح زير مي باشد:
P × E× C = R
R : نمره ريسک C : شدت پيامد E : ميزان مواجهه P : احتمال وقوع
مقادير عددي شدت پيامد ، ميزان مواجهه و احتمال وقوع از داده هاي جدول شماره (1) بدست مي آيد:
جدول شماره 1- مقادير مورد استفاده در فرآيند تصميم گيري فاين
پيامد ( محتمل ترين نتيجه حادثه بالقوه) | |
نرخ | طبقه بندي |
100 | فاجعه مرگ بار، مرگ وميرهاي متعدد، خسارات وارده بيش از 1.000.000 دلار، توقف طولاني فعاليت |
50 | چندين مورد مرگ و مير، خسارات بين 400.000 تا 1.000.000 دلار |
| 25 | مرگ و مير، خسارات بين 100.000 تا 400.000 دلار |
15 | جراحات فوق العاده شديد (براي مثال قطع عضو يا ناتواني دايمي، خسارات بين 1000 تا 100.000 دلار ) |
| 5 | جراحات ناتوان كننده، خسارات تا 1000 دلار |
| 1 | جراحات يا خسارات اندک |
مواجهه E (تكرر وقوع رويداد خطر) | |
| نرخ | طبقه بندي |
10 | بطور مداوم (چندين بار در روز) |
| 6 | بطور مكرر (حدود يک بار در روز) |
3 | گاه به گاه (يک بار در هفته يا ماه) |
| 2 | بطور غير معمول (يک بار در ماه يا سال) |
1 | بندرت (ممكن است در طول عمر سيستم رخ دهد) |
| 0.5 | احتمال وقوع آن فوق العاده اندک است (به نظر غيرقابل وقوع مي آيد) |
احتمال P (احتمال اينكه پيامدهاي حادثه به طور كامل به وجود آيند) | |
| نرخ | طبقه بندی |
10 | پيامدهاي كامل حادثه: در صورت وقوع رويداد خطر كاملاً محتمل و مورد انتظار |
6 | كاملاً ممكن است، غير معمول نيست، شانس وقوع 50-50 دارد |
| 3 | يک تصادف و امري غير معمول خواهد بود |
0.5 | پس از چندين سال مواجهه رخ نمي دهد، ولي گاهگاهي ممكن است به وقوع پيوندد |
| 0.1 | عملاً يک پيامد غير محتمل است (هرگز رخ نداده است) |
از نمره ريسک بدست آمده و مقايسه آن با داده هاي جدول شماره (2) مي توان جهت تصميم گيري در باره ضرورت اجراي برنامه هاي حذف و كنترل خطرات استفاده مكرد:
جدول شماره 2- نمره ريسک و فعاليت هاي ضروري
خلاصه نمره ريسک و فعاليت هاي ضروري | |
| نمره | فعاليت لازم |
1500-200 | نياز فوري به فعاليت هاي تصحيحي : تا كاهش خطر فعاليت ها بايستي متوقف شود |
199-90 | نيازمند بررسي و توجه هر چه سريعتر است |
| 89-0 | خطر بايستي حذف شود ولي وضعيت اضطراري نيست |
با مشخص شدن نمره ريسک، ميزان هزينه هاي قابل قبول از فرمول زير محاسبه مي شود:
در صورتيكه J بزرگتر از 10 باشد، هزينه ها قابل قبول بوده و اگر J كوچكتر از 10 باشد، غيرقابل قبول خواهند بود.
J = RN / ( CF×DC) میزان هزینه قابل قبول
- RN : نرخ ریسک
- CF: فاكتور هزينه
- DC : درجه تصحيح
مقادير عددي فاكتور هزينه و درجه تصحيح از جدول شماره (3) بدست مي آيند:
جدول شماره 3- نرخ فاكتور هزينه و درجه تصحيح
فاكتور هزينه CF (هزينه تخميني براي فعاليتهاي تصحيحي $) | |
نرخ | طبقه بندي |
| 10 | بيشتر از 50000 دلار |
6 | 50000 – 25000 دلار |
| 4 | 25000 – 10000 دلار |
3 | 10000 – 1000 دلار |
| 2 | 1000 – 100 دلار |
1 | 100 – 25 دلار |
| 0.5 | زير 25 دلار |
درجه تصحيح DC ( درجه اي از خطر كه كاهش مي يابد ) | |
نرخ | طبقه بندي |
| 1 | خطر كاملاً حذف مي شود (100 درصد) |
2 | حداقل 75 درصد خطر حذف مي شود |
| 3 | 75 تا 50 درصد خطر حذف مي شود |
4 | 50 تا 25 درصد خطر حذف مي شود |
| 6 | كمتر از 25 درصد خطر حذف مي شود |
بايستي توجه داشت كه اگر چه اين متد راه ساده اي براي ارزيابي انواع مختلف خطرات و كنترل ها جهت بررسي و تصميم گيري به مديريت ارائه مي دهد، ولي از اين متد تنها مي توان به عنوان يك راهنما استفاده كرد. همچنين ذكر اين نكته ضروري است كه مقادير مورد استفاده در اين فرآيند و مرحله تصميم گيري تا حدي اختياري بوده و مي توان آنها را با مقادير تعريف شده ديگري جايگزين كرده و نهايتا فرآيند تصميم گيري را با استفاده از مقادير ديگري از J انجام داد.
کارشناس HSE (ایمنی، بهداشت و محیط زیست) باید به روش های ارزیابی ریسک و شناسایی خطر آشنا باشد
مراجع
1-BRAURE,ROGERL,SAFETY AND HEALTH FOR ENGINEERS,VAN NOSTRAND REINHOLD. 1990.
2-NICHOLAS,BAHR,SYSTEM SAFETY AND RISK ASSESSMENT ,TYLAOR & FRANCIS. 1997.
ترجمه: مهندس ايرج محمدفام ، عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان
