آب اکسیژنه (H2O2) که به هیدروژن پراکسید نیز شهرت دارد از نظر ظاهری بصورت مایعی شفاف و بی‌رنگ است که در غلظت‌های متفاوت تولید میشود که معمولا درجه خلوص آن بین ۳۰ تا ۷۰ درصد است.
کاربردهای متنوع هیدروژن پراکسید این ترکیب شگفت‌انگیز می‌تواند در صنایع شیمیایی علاوه‌بر پزشکی و صنعت نقش ویژه‌ای ایفا کند.
شیمی تحلیلی نیز از دیگر حوزه‌هایی است که از آن برای تولید مواد متخلخل و مواد ضدعفونی کننده علاوه‌بر مواد سفید کننده استفاده میشود.
تولید تجهیزات الکترونیکی با کمک این ترکیب توانسته بر پیشبرد اهداف فنی نقش شایان توجهی ایفا کند.
آیا آب اکسیژنه همان وایتکس است؟
آب اکسیژنه و وایتکس اگرچه هر دو خاصیت سفیدکنندگی دارند و در صنایع نیز از آن‌ها برای ضدعفونی کردن استفاده میشود اما تفاوت بسیاری بین این دو وجود دارد.
خواص وایتکس یا همان آب‌ژاول به علت وجود ترکیبات هیپوکلریت‌سدیم (NAoCL) است که اغلب خواص آن به علت عنصر کلر معرفی میشود در حالیکه آب اکسیژنه از مولکول‌های هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده است (H2O2).
از دیگر تفاوت‌های این دو می‌توان به شکل ظاهری اشاره کرد که وایتکس علاوه‌بر آنکه مایع شفاف و بسیار رقیقی است.
اغلب بویی از آن متصاعد نمی‌شود یا در مواردی بویی شبیه ازن دارد.
در حالیکه آب اکسیژنه محلول بی‌رنگی در آب است که از آن بوی تندی استشمام میشود.
آیا آب اکسیژنه همان اکسیدان است؟
یکی از سوالات رایج درباره شناخت آب اکسیژنه این است که چه تفاوت‌هایی با اکسیدان دارد.
بد نیست بدانید که اکسیدان‌ها اگرچه در دسته آب اکسیژنه قرار می‌گیرند
اما از نظر خلوص تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد.
بطوری که در اکسیدان‌ها مواد دیگری همچون چربی و اسید نیز بکار می‌رود.
اکسیدان بعنوان یکی از اجزای فعال کننده در مو موجب میشود که رنگ زیبایی توسط آرایشگران در زمان سریعتر برای هر فرد فراهم شود.
از نقش اسید موجود در اکسیدان حفظ اکسیژن و تسریع فرآیند رها شدن آن است تا نقش آن در رنگ‌آمیزی بطور موثری مشاهده شود.
شرایط نگهداری از آب اکسیژنه
از دیگر مشخصات این ترکیب می‌توان به تأثیرپذیری بالا در مواجهه با محیط‌های بازی اشاره کرد در حالیکه در محیط اسیدی و خنثی استقامت بالاتری دارد.
همچنین باید در شرایطی نگهداری شود که در مواجهه با نور و گرمای مستقیم نباشد بنابراین استفاده از ظرف‌های کدر توصیه میشود.
اگر تصمیم دارید که این ماده را برای طولانی مدت نگهداری کنید باید این ریسک را بپذیرید که ممکن است تجزیه شود و در نهایت تبدیل به آب شود
اما مواد پایدار کننده همچون اسیدفسفریک، اوره، اسیدبنزویک می‌تواند مانع تخریب سریع آن شود
نحوه تشخیص آب اکسیژنه
برای اینکه آب اکسیژنه شناسایی کنید، می‌توانید :
- در یک لوله آزمایش که حاوی محلول دی-کرومات‌پتاسیم و اسیدسولفوریک با غلظت کم است این ترکیب را بیفزاید.
- مشاهده تغییر رنگ آبی و گاه سبز می‌تواند این اطمینان را بدهد که ترکیب آب اکسیژنه است.
موارد ایمنی درباره استفاده از آب اکسیژنه
حتما شما نیز با مشاهده کاربردهای بینظیر این ترکیب جادویی وسوسه شده‌اید که از آن استفاده کنید
اما نباید خاصیت خورندگی آن را فراموش کنید که در صورت ورود به سیستم گوارشی می‌تواند به نابودی و تجزیه اندام‌های داخلی بیانجامد.
اگرچه آب اکسیژنه در غلظت‌های مختلفی تهیه میشود.
اما در حالت کلی این ترکیب می‌تواند با توجه به خاصیت اکسید کنندگی که دارد در اثر تماس مستقیم با پوست سلامتی بدن را به خطر بیندازد که معمولا علت آن را وجود یون پروکسید و تاثیر بر ماکرومولکول‌های زیستی همچون پروتئین‌ها، غشاء لیپیدی و DNA عنوان میکنند.
بهترین غلظت که خطر چندانی برای سلامتی ندارد آب اکسیژنه ۶ درصد است که معمولا در داروخانه‌ها نیز این نوع غلظت در دسترس است البته به این مفهوم نیست که برای اندام‌های داخلی بدن و سیستم گوارشی بی خطر است.
در شرایط نگهداری این ترکیب حتما باید به مواردی همچون دما، خشکی و تهویه مناسب دقت شود.
بهترین ظروف برای نگهداری معمولا شیشه و استیل عنوان میشود که نه‌تنها نمی‌تواند با آن‌ها واکنش دهد بلکه از خطر زنگ زدن نیز در امانند.
یکی از موارد ایمنی هیدروژن پروکسید احتمال ترکیب آن با مواد آلی است در این صورت مواد انفجاری خطرناک مشاهده میشود. بهتر است برای مصارف خانگی از غلظت‌های پایین استفاده شود.
موارد پرخطر برای استفاده از آب اکسیژنه
همانطور که اشاره کردیم آب اکسیژنه مزایا و کاربردهای بینظیری را در حوزه‌های مختلف برای بشر فراهم کرده است
اما فقط مصارف خارجی می‌تواند این نتایج را حاصل کند و در صورتیکه برای اندام‌های داخلی مصرف شود نه تنها مفید نیست بلکه آسیب بسیاری بر آن وارد می‌کند.
آب اکسیژنه مانند سایر عواملی که تولید رادیکال‌های آزاد را افزایش می‌دهند و موجب بیماری‌زایی می‌شوند،
این ترکیب نیز می‌تواند از طریق استرس اکسیداتیو شرایط بدی را برای سلامتی بدن فراهم کند
بطوری که حتی ابتلا به سرطان نیز دور از انتظار نیست
بنابراین اگر دوست دارید سالم بمانید بهتر است که بسیار دقت داشته باشید که این ترکیب بصورت داخلی به بدنتان وارد نشود و آسیب نرساند.
باید بدانید که آب اکسیژنه رقیق شده حتی با غلظت ۳ درصد نیز می‌تواند:
شرایطی را فراهم کند که فرد مبتلا به درد شکمی، اسهال و استفراغ گردد پس شرایط احتیاط را فراموش نکنید.
پراکسید یا همان آب اکسیژنه نیز در داروخانه‌ها به صورت 30 درصدی موجود است که باید به محلولی نیم درصدی تبدیل شود.
در صنعت آب کسیژنه در بشکه 65 کیلوگرمی به فروش میرسد.
نقطه جوش آب اکسیژنه: 150.2 درجه سانتی گراد.
نقطه دوب آب اکسیژنه: 0.43- درجه سانتی گراد.
اسامی مترادف با آب اکسیژنه: هیدروژن پراکسید و پراکسید هیدروژن
آب اکسیژنه یک اکسنده متداول است و به عنوان سفید کننده استفاده میشود. هیدروژن پراکسید ساده‌ترین پراکسید است. در گذشته اب اکسیژنه به دلیل خاصیت ضدعفونی کننده در پانسمان زخمهای عفونی استفاده می‌شد ولی امروزه به دلیل آسیبی که به بافتهای مجاور وارد می‌کند دیگر در پانسمان استفاده نمی‌شود و فقط گاه برای ضدعفونی لوازم یا سطوح استفاده میشود. اب اکسیژنه برای حذف مواد آلی و معدنی که موجب فاسد شدن آب استخر می‌شوند بکار می‌رود.
آب اکسیژنه بطور وسیعی در صنایع مختلف جهت گند زدائی و یا رنگ بری استفاده میشود.
آب اکسیژنه در دو مدل موجود است :
- آب اکسیژنه خوراکی ( که اغلب در کارخانجاتی که محصولات تتراپک تولید میکنند،مورد استفاده است )
- آب اکسیژنه صنعتی (که جهت رنگ بری و ضد عفونی کردن در صنایع مختلف کاربرد دارد.
نظافت منزل
50 میلی لیتر آب اکسیژنه 3% را در مایع ظرفشویی معمول بریزید و تاثیر فوق العاده آن در تمیزی ظرف ها را ببینید. برای تمیز کردن تخته گوشت و از بین بردن باکتری های آن مخلوطی از آب اکسیژنه 3% را با مقدار مساوی سرکه تهیه نمایید. همچنین برای نظافت و ضدعفونی کردن حمام و سرویس بهداشتی این نوع آب اکسیژنه را با مقدار مساوی آب مخلوط کرده و استفاده نمایید
