اصول و ضوابط طراحی ایمنی و بهداشت ساختمان واحد کلر زنی و انبار سیلندر گاز
1- ساختمان واحد كلرزني بايستي مستقل از ديگر واحدها و ترجيحأ هم سطح زمين باشد .
2- ابعاد اتاق استقرار سيلندرهاي آبي آماده مصرف حداقل 5×4×3 (طول, عرض, ارتفاع) متر باشد تا فضاي كافي براي اپراتور جهت انجام تعميرات يا تعويض سيلندر موجود باشد.
3- پي ستونهاي استقرار سيلندرهاي گاز داراي استحكام كافي باشد.
4 – ديوارهاي جانبي اتاق استقرار سيلندرهاي گاز و اتاق كلر زني حداقل به ضخامت 40 سانتيمتر و مجهز به يک لايه عايق حرارتي با ضخامت حداقل 2/5 سانتيمتر گردد.
5- سقف اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و اتاق كلر زني به صورت شيب دار اجرا شود تا آب باران و برف در آب رو به راحتي تخليه گردد, هدف از اين امر آن است كه هيچگونه رطوبتي بر روي كپسول هاي گاز كلر اثر گذار نباشد.
6- سقف اتاق هاي استقرار سيلندرهاي گاز و كلر زني بايد داراي عايق حرارتي باشد.
7- در سقف اتاق استقرار سيلندرهاي گاز آماده مصرف شبكه افشانك آب (روش سقفي) مناسب تعبيه شود تا در مواقع اضطراري (نشت گاز) به منظور شستشوي گاز عمل نمايد .
8- مصالح ساختماني مورد استفاده براي پوشش ديوارها, كف و سقف اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف, كلر زني و انبار سيلندرهاي گاز ميبايست در برابر خردگي و آتش مقاوم باشد.
9- در ورودي براي حمل سيلندر به داخل و خارج انبار ميتواند از نوع كشويي يا ريلي باشد ولي در خروج عادي و اضطراري كاركنان بايد از نوع لولايي و به طرف بيرون باز شود.
10- سيستم جمع آوري و دفع فاضلاب واحد كلر زني براي مواقع اضطراري پيش بيني شود.
11- پيش بيني حوضچه آب آهک در حد اشباع و يا سود خارج از اطاق كلر زني با ابعاد حداقل 1/5×3×3 ( طول×عرض×عمق) متر كه همواره بايد داراي آب آهك در حد اشباع باشد (براي غوطه ور كردن دو سيلندر يك تني) همچنين شير تخليه در پايين ترين نقطه حوضچه تعبيه گردد.
12 – محل انبار سيلندرهاي كلر بايد دور از محل رفت و آمد وسایل نقليه عمومي باشد.
13 – محل نگهداري و استقرار سيلندرهاي كلر بايستي دور از منابع توليد حرارت و تابش مستقيم نور خورشيد باشد.
14 – سيلندرهاي گاز دور از لوله هاي بخار آب, رادياتور, اجاق گاز و يا بويلرها نگهداري شوند.
15 – اتاق نگهداري سيلندرهاي كلر و واحد كلر زني بايد داراي ديوارهاي بدون درز و شكاف باشد تا امكان نشت احتمالي گاز به اتاق هاي ديگر وجود نداشته باشد .
16 – اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و انبار بايد مجهز به جرثقيل سقفي از نوع هيدروليكي و الكتريكي چهار حالته باشد و تيري كه جرثقيل بر روي آن نصب مي گردد به گونه اي باشد كه سيلندرهاي اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و انبار را پوشش دهد. ضمنأ اتصال بازوهاي جرثقيل به كمربند سيلندرها بايد به طور خودكار طراحي شود .
17 – دسته كنترل جرثقيل در خارج از اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و انبار و در كنار حوضچه آب آهك و درون محفظه مناسب قرار گيرد ( طول كابل دسته كنترل به گونه اي انتخاب شود كه اپراتور قادر به كار كردن با آن از فاصله دور باشد)
18 – حوضچه خنثي سازي ترجيحأ در مقابل اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و در مجاورت انبار سيلندرها يا بين اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و انبار سيلندرها طراحي و ساخته شود.
19 – كانالهاي تخليه هوا مجهز به فن مكنده در ارتفاع بيست سانتيمتري از كف اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و اتاق كلر زني تعبيه شود و هواي خروجي مي بايست به حوضچه خنثي سازي هدايت و بعد از آن به هواي آزاد تخليه گردد.
20 – فن دمنده, هواي آزاد بايد نزديك به سقف اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف و اتاق كلر زني نصب گردد.
21 – سيستم لوله كشي, ساده و داراي حداقل اتصالات و عايق در مقابل حرارت زياد باشد و هرگز از لوله كشي طويل استفاده نشود.
22 – تابلوي برق و كليد قطع و وصل (تهويه و روشنايي) اتاق استقرار سيلندرهاي آماده مصرف در خارج از آن نصب گردد. همچنين تجهيزات ايمني مناسب براي تابلوهاي برق شامل سيم ارت, كف پوش عايق, فيوز, كنتور فاز و … منظور گردد.
نكات ايمنی سيلندرهای گاز كلر
1 – مخازن, سيلندرها و ديگر ظروف گاز كلر بايستي بر اساس مشخصات فني استانداردهاي بين المللي مانند DOT,ASME يا API طراحي و ساخته شوند.
2 – سيلندرهاي كلر بايستي مجزا از مواد شيميايي يا تركيباتي مانند آمونياک, اكسيژن, روغن و مواد شيميايي مورد استفاده در كشاورزي و هيدروكربن هاي گازی و مايع نگهداري شوند.
3 – شير سيلندرها, مخازن, ظروف گاز كلر در انبار بايستي داراي كلاهک ايمني مخصوص باشد و فقط هنگام استفاده مي بايست كلاهک باز شود.
4 – سيلندرها و ديگر مخازن گاز كلر بايستي از لحاظ خوردگي و نشت مورد بازديدهاي منظم و مستمر قرار گيرند.
5 – در زمان اتصال يا باز كردن سيلندرها يا مخازن نبايستي كاركنان به تنهايي اقدام نمايند.
6 – سيلندرها و ديگر ظروف گاز كلر نبايستي به حالتي قرار گيرند كه خطر سقوط داشته باشند و يا خطر سقوط جسمي بر روي آنها وجود داشته باشد.
7 – تجهيزات سيستم كلر زني در تمام اوقات بايستي از رطوبت عاري باشند.
8 – استفاده از گريس هاي معمولي براي روغن كاري قطعات كلر زني مجاز نمي باشد و بايستي از گريس هاي مقاوم در برابر كلر كه بنيان فلوئور يا كلرورفلوئور مناسب داشته باشد, استفاده گردد.
9 – آموزش افرادي كه در ارتباط با دريافت, انبار كردن يا استفاده از كلر و نگهداري آن ميباشند در زمينه مسايل بهداشت و ايمني كار با كلر و نحوه نصب, چگونگي كشف, رديابي نشت گاز, تعمير و نگهداري و چگونگي استفاده از وسايل ايمني و رعايت نكات بهداشتي ضروري است.
10 – اطمينان از قرارگيري كاركنان در مورد مطالب آموزش داده شده حاصل شود.
ضوابط نگهداری و انبار سيلندرهای گاز كلر
1 – مخازن بزرگ بايد روي پايههاي محكم فولادي يا بتني قرار داده شود و مخازن با حجم معمولي روي سطح محكم و پايدار قرار داده شود.
2 – از فضاي زيرزمين يا زير همكف نبايستي براي انبار گاز كلر استفاده كرد.
3 – سيلندرها و ديگر ظروف گاز نبايستي در نزديكي آسانسورها يا سيستمهاي تهويه و ديگر بازشوها قرار گيرد تا از خطر نشست و پخش گاز به ساير قسمت های ساختمان جلوگيري شود.
4 – سيلندرها يا مخازني كه در محوطه باز انبار مي شوند بايستي بر روي كف بتوني يا مقاوم رد برابر حريق قرار گيرند.
5 – چنانچه از سيلندرهاي گاز كلر در محلهاي دور بست و سرپوشيده نگهداري مي شود مي بايست حتمأ به سيستم اگزوز فن مثبت مجهز باشند. فاصله بين دو سيلندر در محل انبار محل 1 متر و حداقل 30 سانتيمتر باشد.
6 – مخازن يک تني گاز كلر بايستي مطابق دستور العمل سازنده انبار شوند.
7 – سيلندرهاي گاز كلر ترجيحأ به صورت عمومي انبار شوند.
8 – سيلندرها كمي بالاتر از سطح زمين قرار گيرند و براي جلوگيري از غلتيدن بايد آنها را مهار كرد.
9 – سيلندرهاي پر و خالي بايد جدا از هم نگهداري شوند و با برچسب پر و خالي مشخص گردند.
10 – سيلندرها و ديگر ظروف قابل حمل بايستي به نحوي انبار شوند كه به راحتي قابل دسترسي باشند.
11 – براي دسترسي آسان به سيلندرها بايد يک راه باز و بدون مانع با عرض حداقل يک متر براي دسترسي و بازرسي به هر نقطه از مخازن در انبار وجود داشته باشند.
12 – يک مسير با عرض حداقل يک متر از در ورودي تا محل استقرار سيلندرها وجود داشته باشد.
13 – براي هر سيلندر گاز, شناسنامه اي حاوی اطلاعات زير تهيه گردد:
شماره سريال, نام ايستگاه, تاريخ رسوب زدايي, تاريخ تست فشار, تاريخ پر كردن سيلندر.
14 – در انبار سيلندر گاز, وسايل ايمني مناسب از قبيل كپسول آتش نشاني, ماسك, كپسول اكسيژن, زنگ خطر, دماسنج و تلفن در محل مناسب و در دسترس فوري قرار داده شود.
15 – مكان تخليه و بارگيري بايد مجهز به وسايل و تجهيزات ايمني باشد.
16 – نصب تجهيزات الكتريكي از قبيل وسايل اندازهگيري برقي, جعبه فيوز, كليدهاي برق و امثالهم در انبار و محل نگهداري سيلندرهاي گاز كلر ممنوع است.
17- داخل انبار بايد همواره تميز, خنک و عاري از بخارات خورنده بوده و از تهويه مناسب برخوردار باشد.
18 – كنترل روزانه تجهيزات ايمني واحد كلر زني و انبار از قبيل ماسک, سيستم تهويه, زنگ خطر, دوش آب, چشم شوي, كپسول آتش نشاني و كپسول اكسيژن و اطمينان از صحت و كارايي آنها انجام گيرد.
19 – كنترل و اندازه گيری روزانه دماي انبار و واحد كلر زني ضروری است.
20 – ورود افراد متفرقه به انبار اكيدا ممنوع است.
21 – پوشش درهاي انبار بايد از جنس مقاوم در برابر آتش باشد.
22 – محوطه خارجي اطراف انبار بايستي عاري از گياه و علف های هرز خشک و يا ضايعات قابل اشتعال باشد.
ضوابط حمل و نقل سيلندرهای گاز كلر
ضوابط حمل و نقل سيلندرهای گاز كلر
1 – براي حركت دادن سيلندرها و ديگر مخازن گاز كلر بايستي تجهيزات مناسب وجود داشته باشد.
2 – سيلندرهاي گاز كلر هنگام حمل بايستي به صورت عمودي بارگيري شوند و كاملا مهار شوند.
3 – براي بارگيري سيلندرهاي گاز كلر بايد از جرثقيل يا بالابرهاي مغناطيسي استفاده شود .
4 – در هنگام حمل و نقل بايد كلاهک محافظه شير تخليه بر روي آن قرار داده شود .
5 – براي بلند كردن سيلندر هرگز از كلاهک محافظ روي شير كپسول استفاده نگردد.
6 – ارابه دستي حمل سيلندرهاي كوچک بايستي مجهز به بست يا زنجير جهت مهار كردن سيلندر در جاي خود باشد و يا طراحي آن به گونه اي صورت پذيرد كه حمل اين مخازن و سيلندرها با ايمن انجام گيرد.
7 – از انداختن سيلندر از ارتفاع بر روي زمين و يا غلطاندن آن بر سطح زمين و ضربه زدن به آن جدا خودداري شود .
8 – از قرار دادن سيلندرهاي گاز كلر پر در معرض تابش مستقيم آفتاب اكيدا خودداري شود.
9 – در محل بارگيري و تخليه سيلندرهاي گاز, پيش بيني حوضچه خنثي سازي (حوضچه آب آهک) پيش بيني گردد.
10 – ترجيحأ بارگيري و حمل و نقل سيلندرهاي گاز در ساعاتي از شبانه روز انجام گيرد كه رفت و آمد كمتر است.
11 – در مبداء و قبل از حمل سيلندرهاي گاز پر, از شيرهاي سيلندر بازديد كامل به عمل آيد.
12 – افرادي كه با حمل و نقل سيلندرهاي گاز سروكار دارند بايد آموزش هاي لازم در زمينه پيشگيري و مقابله با خطرات احتمالي را فرا گيرند.
13 – وسيله نقليه حمل كننده سيلندر بايد به وسايل هشدار دهنده مجهز بوده و داراي فلاشر و علامت حمل گاز خطرناك باشد.
14 – راننده وسيله نقليه و افراد همراه ميبايست ماسك ضد گاز كلر براي مواقع اضطراري در اختيار داشته باشند.
روشهای تشخيص نشت گاز و مقابله با آن
1 – تشخيص گاز كلر در هوا از طريق حس بويايي
2 – تشخيص بوسيله معرف هاي شيميايي, عملي ترين روش استفاده از يک پارچه آغشته به آمونياک و قرار دادن آن سر يک چوب كه با آن محل نشت گاز كلر را در مسير اوليه و اتصالات ميتوان پيدا كرد (آمونياک در مقابل گاز كلر توليد دود سفيد رنگ مي كند)
3 – استفاده از كاغذ آغشته به يدور پتاسيم و نشاسته. (در صورت وجود كلر رنگ كاغذ آبي مي شود)
4 – در صورت گاز كلر, اپراتور مجاز خواهد بود كه دوش آب را بر روي سيلندر باز نمايد, بدليل كاهش حرارت بدنه سيلندر گاز كمتري از آن خارج شود.
5 – ايجاد سيستم خودكار نشت ياب در واحد كلر زني و انبار و كنترل مداوم آن توسط اپراتور و انبار دار.
6 – در موقع بروز خطر نشت گاز , ضمن رعايت اصول موارد ايمني اوليه بايد به سازمان آتش نشاني اطلاع داده شود.
7 – در صورت نشت گاز كلر استفاده از حوضچهها آب آهك براي خنثي سازي گاز كلر مناسبترين اقدام است.
8 – در صورت نشت گاز بايد براي دور كردن افراد از محل خطر با به صدا درآوردن زنگ خطر اقدام گردد.
9 – در صورت نشت مايع كلر, كپسول را به نحوي قرار دهيد كه كلر به صورت گاز كلر خارج شود در هر صورت هنگام خروج گاز مايع, از پاشيدن آب بر روي سيلندر جدا خودداري گردد.
10 – در زمان انجام تعميرات, سيستم كلر زني تمامأ از مدار خارج شود, سپس اقدام به تعمير گردد.
اقدامات بهداشتی و امداد در هنگام بروز خطر نشت گاز
1 – بدون استفاده از ماسك مخصوص گاز كلر از ناحيه اي كه آلودگي گاز وجود دارد عبور ننمائيد.
2 – براي دور شدن از محيط آلوده به گاز مبادرت به دويدن نكنيد, بلكه آهسته قدم برداريد در صورت نداشتن ماسک, دهان و بيني خود را با يک دستمال يا پارچه مرطوب بپوشانيد.
3 – در محيط آلوده به گاز خطرناک در جاي پست و گود قرار نگيريد.
4 – براي دور شدن از محيط آلوده به گاز خلاف مسير جريان باد حركت كنيد (به عنوان مثال چنانچه باد از غرب به شرق مي باشد به طرف شمال يا جنوب حركت كنيد)
5 – از محل آلوده به گاز دور شويد و قبل از اينكه راه طولاني طي كنيد در يک محل براي مدت كوتاهي استراحت كنيد.
6 – افراد مسموم شده از گاز را فورا از محل آلوده خارج كنيد.
7 – افراد مسموم شده از گاز را به اولين مركز پزشكي برسانيد.
8 – از تكان دادن فرد مسموم خودداري شود و سعي شود براي انتقال مسموم از برانكارد يا وسيله مشابه استفاده شود.
9 – براي خارج نمودن شخص آسيب ديده از محل آلوده بايستي از ماسک مخصوص گاز كلر استفاده شود.
10 – در صورت نبودن ماسک مخصوص, گذاشتن دستمال يا پارچه مرطوب روي دهان و بيني فرد آسيب ديده و امدادگر توصيه مي شود.
11 – فقط در موردي كه تنفس فرد مسموم قطع شده باشد , تنفس مصنوعي بدهيد.
12 – مسموم را طوري بخوابانيد كه قسمت فوقاني بدن ( سر و گردن ) به طرف بالا قرار گيرد.
13 – تا رسيدن پزشک مسموم را به حالت استراحت نگهداريد و از صحبت كردن با او خودداري گردد.
14 – روي بدن مسموم را بپوشانيد, زيرا خنک كردن بدن مسموم ممكن است باعث شدت مسموميت او شود.
15 – در صورتي كه فرد مسموم براي تنفس كردن مشكل دارد مي توان از كپسول اكسيژن با مصرف پزشكي استفاده كرد, در غير اين صورت از اين كار بايد جدا خودداري شود.
16 – در صورت پاشيده شدن كلر مايع به سطح بدن, شستشوي محل آلوده شده با آب فراوان بسيار مفيد خواهد بود.
تجهيزات و وسايل حفاظت فردی
وسایل حفاظتی تنفسی در کار با گاز کلر
1 – باراني يا روپوش مخصوص گاز
2 – دستكش از جنس مقاوم در برابر اسيد و آتش
3 – كلاه ايمني از جنس مقاوم در برابر اسيد و آتش
4 – ماسك تنفسي (ماسك حذف كننده گازهاي خطرناک)
5 – وسايل حفاظت فردي بايستي در يک ويترين مخصوص و در دسترس فوري قرار داده شود.
6 – براي نزديک شدن به سيلندر گاز داراي نشتي و يا محل آلوده به گاز كلر, افراد بايستي از دستگاه هاي تنفسي فشار مثبت استفاده نمايند.
تجهيزات و اتصالات كلر زنهای گازی
1 – حتي الامكان لوله كشي كوتاه و داراي حداقل اتصالات باشد.
2 – لوله كشي از سيلندرها به طرف كلريناتور با شيب ملايمي (جهت شيب بطرف سيلندر) در نظر گرفته شود تا در صورت فرار كلر نوزاد مجددا به سيلندر بازگشت داده شود تا اختلالي در كلريناتور ايجاد ننمايد (Head Line)
3 – براي آب بندي اتصالات از بكار بردن واشرهاي لاستيكي پرهيز شود بهتر است از فيبرهاي فشرده آزبست براي اين منظور استفاده گردد.
4 – جنس لوله كشي از سيلندر تا محل ورود آب بايد از لوله فشار قوي يا آلياژ مس (يا استيل و يا نقره) بوده به نحوي كه قابل انعطاف باشد.
5 – سيلندرهاي تک شير (فاز گاز) بايستي به صورت عمودي مورد استفاده قرار گيرند اما سيلندرهاي داراي دو شير در هر دو حالت مي تواند مورد استفاده قرار گيرد با توجه به جهت فلش يا علامت ▲ , گاز كلر يا كلر مايع مورد استفاده قرار گيرد.
6 – رد زمان تعويض سيلندر و قبل از برقراري جريان گاز كلر بهتر است لوله كشي و اتصالات با عبور دادن گاز نيتروژن از سيستم و كنترل نشت توسط كف صابون, از عدم وجود نشت اطمينان حاصل شود و پس از تخليه نيتروژن در آب , جريان گاز كلر برقرار گردد.
7 – قدرت بوستر پمپ انتخابي براي پمپ آب بايد 2/5 برابر فشار گاز كلر در نظر گرفته شود.
8 – نصب دو فيلتر يكي قبل از كلريناتور (مانع ورود ناخالصي گاز كلر) و يكي قبل از بوستر پمپ (مانع ورود شن و ماسه و مواد معلق آب بدون ديفيوزر) مناسب خواهد بود.
9 – ديفيوزر (پخشان) بايد به نحوي در لوله آب يا كانال آب تعبيه گردد كه كاملا در آب غوطه ور باشد و امكان خروج راحت گاز كلر وجود داشته باشد.
10 – در زمان نصب انژكتور در مسير ورودي آب بايد اطمينان حاصل شود كه لوله كاملا در جاي خود قرار گرفته و امكان مكش هوا وجود ندارد.
11 – در صورت عدم وجود دبي سنج, آنالايزر و كلر باقي مانده در سيستم بهتر است سيلندرها بر روي باسكول قرار داده شوند تا اپراتور با محاسبه كاهش وزن سيلندر ميزان كلر تزريقي در آب را دقيقأ محاسبه نمايد.
