پیشگیری حوادث در کارگاه‌ها و پروژه های ساختمانی و کاهش هزینه‌های اقتصادی

بخش ساخت یکی ازمهمترین و اشتغال زاترین و در عین حال خطرناکترین  صنایع در کشور محسوب می شود. هر ساله تعداد زیادی از کارگران جانشان را به واسطه کار در محیط های ساخت و ساختمانی از دست می دهند و کارگران زیادی نیز آسیب می بینند.

عوامل مؤثر و میزان تاثیر آنها بر ایمنی و سلامت شغلی در کارگاه های ساختمانی در ایران، با توجه به مروری بر ادبیات نظری خصوصا تحقیقات صورت گرفته در سنگاپور و چین و همچنین استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان حرفه ای و دانشگاهی تعدادی از عوامل موثر بر ایمنی کارگاه ها استخراج گردیدند. در این تحقیق 5 رده کلی مختلف از عوامل شامل عوامل خط مشی، فرآیند، مدیریت، کارکنان و انگیزشی به کار گرفته شد. عامل فرآیند یک عامل تکنیکی است و عوامل دیگر از عوامل سازمانی هستند. عامل فرآیند مربوط به انجام کارها توسط کارکنان در پروژه ها است که گاهی موجب افزایش خطرپذیری می شود. این مقاله با بحث و بررسی نمونه ای موردی و تحلیل آن با نقش عوامل مؤثر مربوط به فرآیند، با رویکرد کاهش خطرپذیری مورد تأکید و توجه بیشتر قرار می گیرد. در پایان هم توصیه هایی را برای دسته بندی فرآیندی ارائه خواهیم داد که در پیشگیری اهمیت دارد.

تعریف پروژه های ساختمانی و عمرانی

بطور کلی فعالیت های ساختمانی و عمرانی شامل موارد زیر می باشد:

الف: کارهای ساختمانی شامل گودبرداری، ساخت، تغییرات سازه ای، نوسازی،تعمیر، نگهداری، تخریب، تمیز کاری، رنگ کاری و غیره برای تمامی انواع بناها و سازه ها.

ب: مهندسی عمران و تاسیسات عمومی  از جمله گودبرداری و ساخت، تغییر ساختار، تعمیر و نگهداری و تخریب تاسیساتی مانند فرودگاه ها، باراندازها، بندرگاه ها، راه های آبی، کارهای سدسازی، راه سازی، ساخت راه آهن ها، پل ها، تونل ها، مجاری فرعی و کارهایی مربوط به تدارکات و خدمات نظیر ارتباطات، زهکشی ها، راه های فاضلابی، تاسیسات آبی و انرژی.

ج: نصب وتخریب ساختمان ها و سازه های پیش ساخته و همچنین ساخت قطعات پیش ساخته در محل های ساخت.

د: ساخت و نصب تجهیزات نفتی و تاسیسات فرا ساحل در حالی که در روی خشکی ساخته می شوند.

از آنجا که فعا لیت های عمرانی بسیار متنوع و پیچیده اند، خطر فراوانی در اینگونه فعالیت ها مشاهده می شود. حال اگر این پروژه های عمرانی در شهر انجام شوند، پیچیدگی های بیشتری می یابند. شهروندان و مسائل اجتماعی و انتظارهای آنان و گروه های ذی نفوذ شهری که رسما یا غیر رسمی در مورد پروژه ها یا تبعات آن حساسند، از مواردی هستندکه پیچیدگی پروژه ها و تبعات حوادث ناشی از آن را در پی دارند. محدودیت فضا از نظر فیزیکی و محیطی که پروژه  در آن اجرا می شود، بر پیچیدگی های اجرا و پیشگیری از حوادث و بر میزان خطر پذیری آن می افزاید. لذا آثار و تبعات عدم رعایت ایمنی و پیشامد حوادث برای گروه های ذینفع بسیار پرهزینه است و گاهی غیر قابل جبران خواهد بود.

اداره کل ایمنی و بهداشت حرفه ای آمریکا (OSHA) میزان  مرگ ومیر در بخش ساخت را از سال 1985 تا 1989 در یک دوره 5 ساله که شامل 3496 حادثه بوده است را مورد برسی قرار داده است و نتایج آن را بشرح زیر انتشار داده است:

1- تفاوت معنی داری در بین مرگ ومیر در روزهای هفته پیدا نشده ولی درصد مرگ ومیر در روزهای آخر هفته بواسطه ساعت کاری کمتر در این روزها کمتر بود.

2- گروه های سنی بین 25 تا 45 سال بیشترین میزان مرگ ومیر را داشتند و کارگران زیر 25 و کارگران  پیرتر تجربه کمتری نسبت به حادثه داشتند.

3- سقوط از ارتفاع و بلندی بزرگترین علت(33%) تمام مرگ ومیرهای کارهای ساخت بود بعد از آن برخورد با شی، گیر افتادن در داخل یا بین شی، برق گرفتگی به ترتیب 22%، 18% و 17% از سهم مرگ ومیر را تشکیل می دادند.

4- کار روی سقف و داربست محل های عمده مرگ ومیر ناشی از سقوط از ارتفاع بود.

5- تقریبا 40% مرگ ومیر ناشی از سقوط از ارتفاع شامل سقوط از ارتفاع 30 فوت یا 9 متر بود،25% مرگ ومیر رخ داده بین 3 متری تا 6 متر بود.

6- 75% از مرگ ومیر ناشی از برخورد با ماشین شامل تجهیزات سنگین برای ساخت نظیر کامیون، جراثقیل، گریدر یا صاف کن ها بود و بیشتر مرگ ومیرها بواسطه برخورد با مواد به علت هدایت ضعیف بارهای معلق و انبارداری ضعیف مواد بود.

7- 29% مرگ ومیر ناشی از حفر گودال در گودال هایی به عمق کمتر از 5/4 متر رخ داد و 38% در گودال هایی با عمق کمتر از 3 متر رخ داد.

8- 24% از مرگ ومیر ناشی از برق گرفتگی شامل منابع برقی با ولتاژ متجاوز از 480 ولت بود.

این نتایج حاکی از آن است که بخش ساخت و ساختمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می توان نتیجه گرفت که جلوگیری از حوادث ساختمانی، قسمتی از منابع مالی و انسانی جامعه را که از عوامل تولید اقتصادی هستند، حفظ می نماید و از فشارها و ناراحتی های روانی کارگران حادثه دیده و خانواده های آنان پیشگیری می کند. از نظر اقتصادی نیز مطالعات نشان می دهند که رعایت ایمنی دارای ارزش اقتصادی است. تحقیق انجام شده توسط ریچارد هیسلوپ نشان می دهد که اگر یک سازمان (شرکت یا بنگاه اقتصادی)  3  درصد سود داشته باشد، باید یک سوم یک میلیون دلار خدمات ارائه نماید تا هزینه های ایجاد شده بوسیله یک کارگر ناشی از حادثه را  پرداخت نماید. این هزینه ها شامل000 5 دلار هزینه مستقیم و000 5 دلار هزینه غیر مستقیم است. جمع این هزینه ها10000 دلار می شود که برای هزینه کردن این مبلغ باید 330000  دلار خدمات توسط شرکت ارائه شود. «این محاسبه برای شرکتی با 3 درصد سود بود، حالا برای سودهای مختلف و هزینه های مختلف می توان به جدول زیر مراجعه کرد.

  جدول 1- ابعاد اقتصادی حادثه به میزان ارائه خدمات به دلار برای پوشش هزینه‌های حادثة هر كارگر

بنابراین اگر چه فهم خوبی از گستردگی و الگوی حوادث در صنعت ساختمان در دنیا وجود دارد، ولی بررسی های مختصری با توجه به محدوده کاملی از فاکتورهای مؤثر مدیریتی، کارگاهی و فردی وجود دارد. با این پیش زمینه ما به دنبال شرح گستره ای از فاکتورهای درگیر در حوادث ساختمانی با هدف توضیح فرآیندهای علت و معلولی حوادث شامل سهیم بودن فاکتورهای سیاسی، مدیریتی،کارگاهی و فردی هستیم.

مفاهیم و مبانی

ایمنی:در فرهنگ لغات اصطلاح ایمنی به معنی امنیت، آرامش، سلامتی و.... آمده است و از نظر تعریف عبارتست از میزان یا درجه فرار ازخطر.

ایمنی عبارت است از:

الف) مصون و محفوظ بودن، سلامت و بهداشت كلیه كارگران و افراد متفرقه كه به نحوی در محیط كارگاه با عملیات ساختمانی ارتباط دارند.

ب) مصون و محفوظ بودن، سلامت و بهداشت كلیه افرادی كه در مجاورت یا نزدیكی(تاشعاع موثر)كارگاه ساختمانی، عبورومرور، فعالیت یا زندگی می كنند.

ج) حفاظت و مراقبت از ابنیه، وسایل نقلیه، تاسیسات، تجهیزات و نظارت آن در داخل كارگاه ساختمانی یا مجاورت آن.

د) حفاظت از محیط زیست در داخل و مجاور كارگاه ساختمانی.

حادثه:

واقعه برنامه ریزی نشده و بعضا صدمه آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت یا ادامه طبیعی یک فعالیت یا کار را مختل می سازد و همواره در اثر یک عمل یا کار ناایمن یا شرایط ناایمن و یا ترکیبی از آن دو به وقوع می پیوندد.

حادثه یک اتفاق یا واقعه ناخواسته و برنامه ریزی نشده ای که در اثر عوامل و شرایط غیرایمن به وجود می آید و منجر به صدمات و خسارت های مالی یا جانی یا خسارت به تجهیزات و محیط زیست می شود.

خطر:

به شرایطی اطلاق می شود که دارای پتانسیل رساندن آسیب و صدمه بهکارکنان، خسارات به وسایل، تجهیزات، ساختمان ها و از بین بردن مواد یا کاهش قدرت کارآئی در اجرای یک عمل از قبل تعیین شده باشد. خطر منبع یا موقعیت بالقوه برای آسیب به انسان یا خسارت به اموال سازمان می باشد.

مطالعات نشان می دهد که دو دسته عمده از خطرات در محوطه های ساخت و ساز اتفاق می افتد، خطر صدمه فیزیکی و خطر بیماری یا خطرات مربوط به سلامت. عوامل خطر صدمه فیزیکی مربوط می شود به فرآیندکارها یا تجهیزات به کار رفته و شرایط آب و هوایی. از جمله این موارد عبارتند از داربست بندی، تجهیزات پرقدرت در دسترس یا تجهیزاتی که با دست راه اندازی و اداره  می شوند؛ پلکان، کارهای سقفی، دستگاه ها و ماشین آلات، خاک برداری و.... خطر بیماری یا خطرات مربوط به سلامت در ساخت و ساز را می توان به گروه های خطرات شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی دسته بندی کرد.

حال به شرح عوامل کلی موثردر میزان  ایمنی کارگاه های ساختمانی می پردازیم.

عوامل سیاستی و خط مشی

سیاست ها و قوانین ایمنی تاثیر زیادی بر میزان ایمنی یک کارگاه ساختمانی دارند. قوانین چارچوبی را تشکیل می دهند که سلامت و ایمنی بر اساس آنها کنترل و تنظیم می شود. تمام مدیران پروژه باید از این قوانین و قواعد پیروی و آن را اجرا کنند و برای متخلفان جریمه در نظر گرفته شود. به غیر از ضعف فرهنگ سازمانی در بخش ایمنی همراه با تعاریف ناکارآمد مسئولیت های ایمنی و همچنین دستورالعمل های نامناسب ایمنی؛ نبود سیاست های مناسب هم در زمینه ایمنی منتج به عملکرد ضعیف کارگاه های ساختمانی از لحاظ ایمنی می شود. قوانین و اعمال آنها تأثیر به سزایی بر ایمنی ساخت و ساز دارند. لذا، باید قوانین ایمنی را هنگام طراحی فعالیت های شغلی و تعیین سیاست های شرکت، به طور جدی در نظر گرفت.

یکی دیگر از فاکتورهای محرک برای خط مشی و سیاست، تبلیغ و ترویج شناخته شدن ایمنی کارگاه ساختمانی از طریق گواهینامه سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی است. این موضوع با اطمینان از اینکه شرکت ها الزامات «برنامه ارزیابی ایمنی و سلامت شغلی» را برآورده می کنند، قابل دستیابی می باشد. هدف اصلی این گواهینامه، تشویق و بهبود در آگاهی از ایمنی، ترویج شیوه های کاری ایمن و بالابردن استانداردهای ایمنی صنعت ساختمان می باشد.

از طرفی دیگر با افزایش اعتماد بر بیمه، پیمانکاران تمایل دارند که مسئولیت خود در پرداخت غرامت را بر عهده شرکت های بیمه گذاشته و توجه کمتری به ایمنی داشته باشند. لذا، از مهیا کردن آموزش مناسب ایمنی در کارگاه و نظارت کافی بر کارگران امتناع می ورزند.

عوامل فرآیندی

عامل فرآیند مربوط به فرآیند انجام كارها توسط كاركنان ساختمانی است كه ممكن است برای سلامت و ایمنی آن‌ها زیان آور باشد. بعضی از سازمان‌ها و افراد هنگام انجام وظایف و كارهایشان ناخواسته فعالیت های خطرناک انجام می دهند. نكته اصلی برای مدیریت عوامل فرایندی توجه به كارایی كنترل بر تعداد زیادی از مدیران پروژه‌ها و مجریان و پیمانكاران کارگاه های ساختمانی است زیرا فعالیت‌های متنوع و گوناگون در ساختمان سازی بسیار زیاد است و در نتیجه مجریان این فعالیت‌ها نیز متنوع می باشند.

در پروژه‌های شهری چون طرف‌های درگیر با پروژه زیادند، احتمال وقوع حوادث نیز افزایش می‌یابد، زیرا احتمال عدم ارتباطات و هماهنگی و كنترل افزایش می‌یابد. حتی ممكن است طرف‌های مذكور تمام مسئولیت‌های خود را به پیمانكاران فرعی یا سیستم‌های زیرمجموعه محول كنند، بدون این‌كه مطلع باشند كه آن‌ها قادر به مهیا كردن یك محیط كاری ایمن هستند.

روش‌های گوناگون ساخت‌وساز نیاز به استانداردها و انتظارات ایمنی مختلفی دارند. ازجملة این استانداردهای فنی،آئین‌نامه ساختمان‌های بتنی ایران است. عدم رعایت این استانداردها نیز به بروز حادثه منجر می‌شود.

حوادث در كارگاه‌های ساختمانی به‌علل مختلفی بستگی دارد؛ مانند كار در ارتفاع (برج‌های بلند، برج میلاد و ...)، برخورد با اشیا یا افتادن بر روی اشیا، كار در نور كم (بتن‌ریزی در شب در شبكه‌های آرماتوربندی‌شده در ارتفاع)، مدفوع شدن به‌علت ریزش زمین هنگام كندن گودال (معمولا‌ ناشی از عدم رعایت شیب مناسب در خاكبرداری و بیشتر در زمین‌های ناپایدار)، سقوط داربست و سكوهای كاری آن‌ها، هنگام بالابردن اشیا، برق‌گرفتگی، آتش‌سوزی، نبود مسیرهای دسترسی مناسب و آموزش و تحصیلات نامناسب، به‌علاوه، استفاده از ابزار و تجهیزات نامناسب نیز سبب حوادث می‌شود. ارتباطات مناسب و انتقال اطلاعات بین مدیریت و كاركنان منجر به بهتر شدن استانداردهای ایمنی و بهبود در دستیابی به سیاست‌ها و خط‌مشی‌های ایمنی است.

یكی دیگر از فعالیت‌های مربوط به فرایند، مثل كاركردن با مواد خطرناك مانند زباله‌های شیمیایی و سمی است كه می‌توانند باعث خطر شوند. لذا،كاركنان باید آموزش‌های مناسب را دیده باشند و اطلاعات مناسب درباره انواع مواد شیمیایی داشته باشند كه با آن كار می‌كنند و همچنین تجهیزات محافظتی موردنیاز نیز برای آن‌ها تدارك شده باشد.

عوامل انگیزش

در دنیای پیشرفته امروز که مملو از اطلاعات، تازه‌های تکنولوژیک و رقابت تنگاتنگ شرکت‌هاست، توجه به جنبه‌های انسانی برای پیشبرد اهداف جایگاه ویژه‌ای را به‌خود اختصاص داده است و در این بین مسائل انگیزشی به‌عنوان یکی از پارامترهای تأثیر‌گذار بر عملکرد افراد مطرح است.

انگیزش عبارتست از مجموعه ای از نیروها كه موجب می شود اشخاص به شكل های مختلف رفتار نمایند. به عبارت ساده تر: حالتی در افراد که آنان را به انجام رفتار و عمل خاصی متمایل نماید. انگیزش با یک نیاز آغاز می شود. اشخاص راه های ارضاء نیازهایشان را جستجو و سپس متناسب با آن رفتار می كنند. عملكرد ناشی از این رفتار، مجموعه ای از پاداش ها و تنبیه ها را به همراه خواهد داشت.

انگیزش در کاهش میزان خطرپذیری و پیشگیری و میزان ایمنی نقش اساسی دارد. با وجود این برخی عوامل شخصیتی و اخلاقی در رابطه با حوادث نقش مهمی را ایفا می کنند. لذا، توجه به عوامل انگیزشی کارکنان و نیازهای آنها و توجه به تفاوت های فردی هر یک از کارکنان یکی از مهمترین عواملی است که در بهره وری نیروی انسانی می توان به آن دست یافت و یکی از شرایط مهم و اساسی برای رسیدن به هدف در هر کاری برانگیختن و ایجاد انگیزه در افرادی است که آن کار را انجام می دهند. عوامل مؤثر بر سطح انگیزش و افزایش کارایی در سازمان ها و پروژه های ساختمانی و ... عبارتند از:

1-  حقوق و دستمزد
1-1- متناسب‌بودن حقوق دریافتی با نیازهای زندگی
 1-2- متناسب بودن حقوق دریافتی با میزان و نوع کار
 1-3- متناسب ‌بودن مزایای دریافتی با میزان فعالیت 

2-  خط‌مشی محیط
 2-1- روشن و واضح بودن قوانین و مقررات
 2-2- متناسب بودن انتظارات مسئولین از شما
 2-3- متناسب و روشن بودن وضعیت تشویق و تنبیه

3- ارتباط
 3-1- نحوه ارتباط مسئولین با شما
 3-2- نحوه ارتباط شما با سایر کارکنان
 3-3- نحوه ارتباط مدیریت با شما
 3-4- نحوه ارتباط همکارانتان با یکدیگر

4- امنیت شغلی
4-1- رعایت عدالت و عدم‌تبعیض بین کارکنان از طرف مدیران
 4-2- وجود امکانات برای پیشگیری از حوادث شغلی
 4-3- وجود امکانات مناسب استفاده از بیمه و بازنشستگی
4-4- میزان ثبات شغلی افراد

 5-  شرایط فیزیکی محل کار
 5-1- وجود تجهیزات و امکانات و ابزار کار مناسب
 5-2- وجود امکانات رفاهی

6 -  نحوه سرپرستی و نظارت
6-1- دسترسی راحت به مدیران در موقع لزوم
6-2- نحوه نظارت مستقیم مدیران بر کار
6-3- نحوه نظارت غیرمستقیم مدیران بر کار
6-4- نحوه ارزشیابی مدیران از کار
6-5- شیوه سرپرستی و هدایت مدیران

7-  شناخت و قدردانی
7-1- حمایت از متخصصان
7-2- درصورت ارائه کاری با ارزش از طرف همکاران مورد قدردانی قرار‌گیرید
7-3- درصورت ارائه کاری با ارزش از طرف مدیران مورد قدردانی و پاداش معنوی قرار ‌گیرید

8-  پیشرفت و توسعه شغلی
8-1- وجود امکان ارتقا و پیشرفت شغلی
8-2- امکان ادامه تحصیل
8-3- میزان امکانات شرکت در سمینارها و کنفرانس‌ها

9- مسئولیت شغلی
9-1- وجود آزادی ابراز نظر و دادن مسئولیت
9-2- پذیرش پیشنهادات و نظرات شما و استفاده از آنها در تصمیم‌گیری‌ها

10- موقعیت شغلی
10-1- امکان ارتقا به رده‌های بالاتر شغلی.

آگاهی از چگونگی تفاوت افراد می تواند به مدیر کمک کند تا کارکنان خود را بهتر بشناسند و در نتیجه اقداماتی انجام دهد که هدف از آن فراهم آوردن واجبات ارضای نیاز کارکنان باشد با در نظر گرفتن این که برخی از کارکنان برای مشاغل فروش، تعدادی برای مشاغل عملیاتی وگروهی برای مشاغل تحقیقاتی مناسبترند،آگاهی از این تفاوت ها در تصمیم گیری مربوط به سازماندهی یعنی اینکه چه کسی را به چه شغلی باید گمارد می تواند مفید باشد.

محیط كاری

محیط كاری یكی از مهم‌ترین مواردی است كه در افزایش میزان خطرپذیری نقش دارد. در محدوده‌ای كه پروژه در آن انجام می‌شود و در ارتباط با محیط كارگاه، لازم است كه موارد زیر برای ایمنی شاغلان مورد توجه قرار گیرد؛ شرایط سوراخ‌ها و بازشوها برای جلوگیری از سقوط، منظم و مرتب بودن كارگاه، منظم كردن خرده‌ها و نخاله‌های جمع‌آوری شد. در پروژه‌های مسكن علاوه بر این موارد، باید به مسائل ناشی از محیط شهری و بناهای مجاور نیز توجه نمود.

پروژه‌های زیرزمینی نیز ارتباط زیادی با مسائل ژئوتكنیك دارد. مثلا در این پروژه‌ها باید مسائل ناشی از ریزش را مورد توجه قرار داد، پیشگیری در این پروژه‌ها در سه مرحله قابل توجه است:

- در حین شروع پروژه؛ كوتاه‌مدت

- در حین انجام عملیات با دستگاه‌های دارای ارتعاش؛ میان‌مدت

- پس از انجام پروژه و در حین بهره‌برداری؛ درازمدت بر این اساس باید برنامه جامعه ایمنی در این پروژه‌ها را براساس متغیر اصلی زمان تدوین نمود و دستور‌العمل‌های انتخاب روش اجرایی پروژه، تعمیر و نگهداری و آزمایش‌های دوره‌ای را موردتوجه قرار داد.

براساس آمارهای موجود در پروژه‌هایی كه در ارتفاع انجام می‌شود، مسائلی ازجمله داربست‌بندی و سقوط افراد یا اشیا بر روی افراد، یك مسالة جدی است. از جملة این پروژه‌ها ساختمان‌های بلند‌مرتبه، برج‌های مخابراتی و تلویزیونی و دكل‌ها است.

كار در شب یا در نور كم نیز یكی از دیگر عواملی است كه در شب و حتی در پروژه‌های سادة شهری می‌تواند به حادثه بینجامد. درنظر گرفتن افراد آموزش دیده نه تنها موجب افزایش هزینه نمی‌شود، بلكه موجب پیشگیری از بروز حادثه و مانع از توقف كار و تاخیر پروژه نیز می‌گردد.

بنابراین، برای اجرای پروژه شهری در شب، باید نفراتی را با تجهیزات مخصوص برای جلب‌توجه و مواظبت دیگران در نظر گرفت.

نتیجه‌گیری

باتوجه به اهمیت ریسك در پروژه ‌های شهری، تدوین استاندارد‌ها و دستور‌العمل‌های كامل برای این پروژه‌ها ضروری است. این دستور‌العمل‌ها باید هم برای انواع پروژ‌ها و هم به‌صورت منحصر‌به‌فرد برای هر پروژه، برای هنگام ساختن و برای دوره بهره‌برداری تنظیم و تدوین شود و مهم‌تر آن كه بر اجرای آن‌ها نیز نظارت شود.

از آن‌جا كه عوامل فرایندی، نقش موثری در پیشگیری دارند، باید به این مورد بیشتر دقت نمود. روش‌های اجرایی پروژه‌ها باید با ملاحظات ایمنی تعیین شود.

عدم مطالعه كارشناسی در تدوین روش اجرایی، یكی از مهم‌ترین مواردی است كه به حادثه می‌انجامد. محاسبه استاتیكی و دینامیكی برای داربست‌بندی، تیرك‌ها، نگهدارنده و محاسبات ژئوتكنیكی برای تعیین شیب‌بندی ترانشه‌ها و خاك‌برداری‌ها و خاكریزی‌ها باید به‌عنوان یك ضرورت مطرح باشد.

توجیه مهندسان طراحی و اجرایی در پروژه‌ها هم برای كاهش ایمنی نقش موثری دارد. باید در زمینه پروژه‌های شهری دوره‌های ویژه‌ای را طراحی نمود و مورد نظر قرار داد. توجه به عوامل انگیزشی کارکنان و نیازهای آنها که در پیشگیری وکاهش خطرپذیری و همچنین بهره وری نیروی انسانی نقش اساسی دارد بر عهده مدیران و مهندسان است. در پایان نیز باید عنوان كرد كه افزایش روز افزون كارگاه های ساختمانی به نظارت جدی و دقیق دستگاه ها اجرایی مرتبط با كارگاه های ساختمانی را می طلبد.

اسماعیل کناررودی؛ کارشناس ایمنی صنعتی شركت سیمان شرق(مشهد)

منابع:

ابراهیم زاده ص، 1388، کاهش هزینه های اقتصادی پروژه ها با پیشگیری از حوادث، ماهنامه اندیشه‌گستر سایپا، شماره 88.

محمد فام ا، 1386، مهندس ایمنی، چاپ چهارم، فن آوران، ص 5.

مبحث 12مقررات ملی ساختمان، ایمنی و حفاظت كار در حین اجرا، دفتر تهیه و تدوین مقررات ملی ساختمان، چاپ سوم.

سوادکوهی فر س، 1386، مبانی مدیریت پروژه های عمرانی – شهری و بحرانی.

لاهیجانیان همایون، 1384، سیستم های ایمنی، چاپ سوم، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.