بیماری های شغلی و راه های درمانی

بیماری شغلی چیست؟

بیماری های شغلی بیماری هایی هستند که به دلیل شرایط یا فعالیت های شغلی ایجاد می شوند. بیماری های شغلی به طور معمول در میان کارگران یک شغل خاص  نسبت به جمعیت عمومی یا کارگران دیگر مشاغل شایع ترند. اولین با نام بیماری شغلی سرطان کیسه بیضه اولین بار در سال 1775 در میان کارگران تمیز کننده دودکش ها و شومینه ها توسط دکتر پرسیوال گزارش شد. به عبارت دیگر بیماری هایی که به علت مواجهه با عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک ، بیولوژیکی در محیط کار به وجود می آیند. به عبارت دیگر، بیماری های ناشی از کار به علت اشتغال به یک کار و تحت شرایط موجود در آن به وجود می آیند و رابطه اتیولوژیک خاص محیط کار با بیماری کاملا مشخص است.

نمونه هایی از بیماری های شغلی:

• بیماری آرنج تنیس بازان

• افت شنوایی شغلی

• آسم شغلی

• مزوتلیومای ناشی از آزبست

مواجهات محیط کار که باعث بیماری های فوق می شوند شامل:

• حرکات تکراری یا سنگین

• کار در محیط پر سر وصدا

• کار با مواد شیمیایی خطرناک

برای دریافت غرامت به منظور شغلی بودن یک بیماری شغلی بایستی ابتدا آن بیماری به عنوان یک بیماری ناشی از کار شناخته شود. برای اثبات این موضوع باید مستندات مربوطه از جمله مستندات مواجهه (مثلا صدای بیش از حد مجاز) یا پرونده شغلی باید وجود داشته باشد.

بیماری های شغلی و راه های پیشگیری از آن

• بیماری شغلی یا بیماری مرتبط با کار به هر گونه بیماری که در اثر مواجهات موجود در محیط کار ایجاد یا تشدید شود، اطلاق می‌شود. اما این بیماری ها چه ویژگی هایی دارند و چگونه می توان از ابتلا به آن ها پیشگیری نمود؟

بیماری شغلی یا بیماری مرتبط با کار به هر گونه بیماری که در اثر مواجهات موجود در محیط کار ایجاد یا تشدید شود، اطلاق می‌شود. بنابراین دو نوع بیماریِ شغلی وجود دارد: بیماری ناشی از کار در اثر تماس با عوامل زيان‌آور محيط كار ايجاد مي‌شوند و اکثرا در جمعيت عمومي اتفاق نمي‌افتند، مانند آزبستوزيس و یا آسمی که در اثر مواجهات شغلی بروز می‌کند؛ و بیماری تشدید شونده در محیط کار، که علت آن معمولا هم در محیط کار و هم در محیط خارج از کار وجود دارد، و مواجهات شغلی سبب تشدید علائم آن می‌شوند، مانند COPD ناشی از سیگار، یا آسمی که علت اصلی آن خارج از محیط کار باشد و در اثر مواجهات شغلی علائمش تشدید شود. 

ویژگی های بیماری شغلی

این ویژگیها در بیشتر موارد بیماریهای شغلی دیده می‌شوند، نه تمام آنها و یک ویژگی ممکن است در یک بیماری وجود داشته و در دیگری وجود نداشته باشد:

• ابتلای افراد در سن پایینتر

• دوره کمون بالا

• ابتلای سایر افراد با همان شغل

• قابل پیشگیری بودن

• اصول پيشگيري از بيماری شغلی

بهترین روش جهت طبقه‌بندی بیماری های شغلی، توجه به عامل مولد این بیماری ها است، لذا با توجه به این امر، این گروه از بیماری ها را می توان به ۵ دسته تقسیم کرد:

بیماری های شغلی ناشی از عوامل فیزیکی

در خصوص عوامل زیان آور در محیط کار، عمده فاکتورهایی که وجود دارند، گرما، سرما، سر و صدا، افزایش و کاهش فشار، ارتعاش در محیط کار، و اشعه هاییونیزان و غیره یونیزان است. اختلالات اسکلتی-عضلانی در ردیف شایع ترین بیماری های شغلی قرار می گیرند. شرایط فیزیکی کار و نوع شیوع زندگی افراد، ابتلا به اختلالات عضلانی را تسریع می کند. در رابطه با عوامل ارگونومیک می توانیم به طراحی محیط کار اشاره کنیم، یعنی باید طراحی محیط کار به گونه ای باشد که متناسب با فرد بوده و شخص دچار اختلالات مختلف از جمله نارحتی های اسکلتی-عضلانی نشود.

بیماری های شغلی ناشی از عوامل مکانیکی

استفاده از ابزار و ادوات دستی در بعضی ازز اشخاص که عادت به این کار ندارند، وهمچنین فشارهای مکرر بر روی مفاصل در اثر نحوه انجام کار و یا حرکات ظریف تکراری، سبب بروز ناراحتی هایی می شوند که پینه بستن و بورسیت از آن جمله هستند.

بیماری های ناشی از عوامل بیولوژیکی

بعضی از مشاغل تحت تاثیر عوامل زیست شناختی بوده و باعث عوارض در این زمینه برای شاغلین می گردند. این اختلالات با توجه به نوع عامل به وجود آورنده آن، این گونه تقسیم میشوند:

• بیماری با عوامل ویروسی مانند هاری، هپاتیت ویروسی B، ایدزو پسی تاکوز

• بیماری های ناشی از باکتری ها مانند سیاه زخم، لپتوسپیروز، سل، تولارمی، طاعون، مشمشه، تب مالت و کزاز

• بیماری های ناشی از ریکتزیاها مانند تب کیو

• عوارضی که از قارچ ها ناشی می شود مانند درماتوفیتوز، آسپرژیلوس، هیستوپلاسموز و کروموبلاستومیکوز

• دسته انگل ها که بیماری های شغلی کرم قلابدار، جرب و شیستوزمیازرا به وجود می آورند.

بیماری شغلی ناشی از عوامل شیمیایی

عوامل شیمیایی مورد استفاده در صنعت سبب به وجود آمدن اکثر بیماری ها و مسمومیت های ناشی از کار هستند، که با توجه به راه ورود به بدن، به ۳ دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

• بیماری ها و مسمومیت هایی که ناشی از جذب مواد از طریق دستگاه گوارشی هستند. از موادی که از این طریق ممکن است وارد بدن شوند و ایجاد ناراحتی کنند، ارسنیک و فسفر قابل ذکرند.

• بیماری ها و مسمومیت هایی که ناشی از جذب مواد از طریق دستگاه تنفسی هستند. ذرات گرد و غبار، گازها و دود از طریق جذب می شوند.

• بیماری ها و مسمومیت که ناشی از جذب مواد از طریقپوست هستند، مانند جذب تترا اتیل سرب، انیلین و فنول

در برخی مشاغل که با حلال ها و صنایع شیمیایی سرو کار دارند، عوارض خونی و پوستی مشاهده می شود.

بیماری های شغلی ناشی از عوامل روانی

بیماری های ناشی از عوامل روانی به نظیر روابط نامطلوب کارگر یا کارمند با همکارانش، با رئیس یا کارفرما، عدم رضایت از شغل و … است، مانند اختلال در تعادل عصبی و بحران های عاطفی وروانی، عوامل سایکولوژیکی یا روحی-روانی محیط کار و عامل زیان آور سایکولوژی.

استرس هایی که در محیط کار افراد وجود دارد و فشارهای روحی و روانی که ممکن است در اثر کار به افراد وارد شود، به عنوان مثال، کسانی که در محیط کارشان کارهای طولانی مدت دارند و یا این که دارای شیفت های کاری زیادند.

جلوگیری از بیماری های شغلی

در ادامه به بحث پیشگیری از بیماری های شغلی خواهیم پرداخت.سازمان جهانی بهداشت سلامتی را رفاه کامل جسمی، روحی، اجتماعی و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو تعریف کرده است. بیماری در اثر تماس با عوامل زیان آور و تغذیه نامناسب ایجاد می شود.

عوامل زیان آور هر جایی ممکن است وجود داشته باشند و فرد در اثر تماس با آن ها دچار بیماری گردد ولی اگر عامل زیان آور در محیط کار باشد فرد به بیماری ناشی از کار یا همان بیماری شغلی مبتلا می شود. غالباً بیماری های ناشی از کار مزمن هستند و از زمان تماس و ابتلا یا بروز بیماری گاهی بیش از ۳۰ سال طول می کشد.

بیماری های ناشی از کار رنج و زیان های هنگفتی را در دنیای کار به دنبال دارند با وجودی که میزان مرگ ناشی از بیماری های شغلی و بیماری های وابسته به شغل ۶ برابر بیشتر ازحوادث شغلی است ولی هنوز این بیماری ها ناشناخته و پنهان هستند. علاوه بر این ماهیت بیماری های ناشی از کار به سرعت در حال تغییر است.

تکنولوژی جدید و تحولات اجتماعی، همراه با تغییر شرایط اقتصادی جهانی بر وخامت مخاطرات بهداشتی موجود افزوده و انواع جدیدی از این مخاطرات را پدیدار نموده است. در حالیکه پیشرفت های زیادی در مبارزه با بیماری های ناشی از کار حاصل شده است. در حال حاضر نظر به خسارات حاصل از بیماری های شغلی، در ایران نیازی مبرم و فوری برای تقویت توانمندی ها به منظور ایجاد و گسترش فرهنگ پیشگیری در سیستم های بهداشت حرفه ای کشور وجود دارد. خرید لباس کار مناسب نیز از مهمترین عوامل جلوگیری از وقوع حوادث شغلی میباشد.

مرگ و میر سالانه در اثر بیماری ها و حوادث ناشی از کار در جهان 2.34 میلیون نفر برآورد شده است. درصد بالایی از این تعداد حدود 2.02 میلیون مرگ به واسطه بیماری های ناشی از کار روی می دهد. از 6300مرگ برآورد شده که در هر روز اتفاق می افتد 5500 مورد از آنها به سبب انواع مختلف بیماری های وابسته به شغل هستند. همچنین سازمان بین المللی کار برآورد نموده است که سالانه 160میلیون مورد بیماری های غیرکشنده ناشی از کار اتفاق می افتد.

بیماری های شغلی و راه های پیشگیری از آن

بیماری شغلی یا بیماری مرتبط با کار به هر گونه بیماری که در اثر مواجهات موجود در محیط کار ایجاد یا تشدید شود، اطلاق می‌شود. اما این بیماری ها چه ویژگی هایی دارند و چگونه می توان از ابتلا به آن ها پیشگیری نمود؟

بیماری شغلی یا بیماری مرتبط با کار به هر گونه بیماری که در اثر مواجهات موجود در محیط کار ایجاد یا تشدید شود، اطلاق می‌شود. بنابراین دو نوع بیماریِ شغلی وجود دارد: بیماری ناشی از کار در اثر تماس با عوامل زيان‌آور محيط كار ايجاد مي‌شوند و اکثرا در جمعيت عمومي اتفاق نمي‌افتند، مانند آزبستوزيس و یا آسمی که در اثر مواجهات شغلی بروز می‌کند؛ و بیماری تشدید شونده در محیط کار، که علت آن معمولا هم در محیط کار و هم در محیط خارج از کار وجود دارد، و مواجهات شغلی سبب تشدید علائم آن می‌شوند، مانند COPD ناشی از سیگار، یا آسمی که علت اصلی آن خارج از محیط کار باشد و در اثر مواجهات شغلی علائم آن تشدید شود. 

پيشگيری اوليه از بیماری شغلی  

اين روش بهترين شيوه پيشگيری است. در اين شيوه از پيشگيری علت بيماري مشخص می شود، منابع تماس و راه های آن تعيين می گردد و تماس فرد با آن قطع مي‌گردد. كاهش غلظت سرب محيط كار، كاهش غلظت الياف پنبه جهت جلوگيري از ابتلای کارگران به بيماری های مرتبط نمونه‌ای از اين نوع پيشگيری میباشد. اقداماتی  كه برای پيشگيری از بيماری های ناشی از كار انجام می گيرد.

بايد در وهلة اول متوجه محيط كار يا فرايند كاري و سپس كارگر باشد. در اين جا به طور بسيار خلاصه و تيتروار به نمونه‌هايي از اقداماتي كه در هر يك از اين دو راهكار مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد اشاره مي‌گردد.

اقداماتی كه مستقيما محيط و يا فرايند كاري را شامل ميشوند:

• جايگزين كردن مواد بي خطر يا كم خطرتر به جای مواد خطرناك برای پیشگیری از بیماری شغلی

• محصور كردن با استفاده از تكنيك هاي مكانيكی و اتوماتيك در صنعت

• استفاده از تهويه مصنوعی براي جلوگيری از آلودگي محيط كار

• استفاده از تهويه عمومی

• استفاده از متدهاي مرطوب براي جلوگيري از پخش گردوغبار

اقداماتي که جهت پیشگیری از بیماری شغلی بر روي كارگر تكيه دارند:

• اقدامات مديريتي ( تعويض شيفت ها و… )

• جداسازی کارگر از محوطه آلوده محیط کار به عوامل زیان آور

• استفاده از وسايل حفاظت فردی برای پیشگیری از بیماری شغلی

• رعايت اصول بهداشتی فردی

• آموزش مسائل بهداشتی

• كنترل و مراقبت های پزشكی
   

پيشگيری ثانويه از بیماری شغلی

هدف از اين سطح از پيشگيري در سلامت شغلي شناسايی و درمان زود هنگام بيماري افراد در معرض تماس بمنظور درمان قطعي آنها مي باشد. به طور مثال انجام معاينات ادواری طب کار در يک شرکت جهت شناسايي افراد با سطح بالای سرب خون و درمان افراد با سطح بالای سرب خون نمونه ای از پيشگيری ثانويه می باشد.

پیشگیری ثالثيه از بیماری شغلی

پيشگيري سطح سوم بيانگر آن دسته از اقداماتي است که در جهت نوتواني و بازگرداندن فرد آسيب ديده به محيط کار و اجتماع صورت مي پذيرد . بازتواني افراد بيمار شده با هدف كاهش ناتواني و يا جلوگيري از مرگ زودرس نمونه اي از اين پيشگيري است. جابجايي و درمان فرد مبتلا به بيماري سيليكوزيس و جلوگيري از ايجاد بيماري سل در او نيز نمونه ديگري از اعمال اين سطح از پيشگيري از بیماری شغلی مي باشد.